دکترای تاریخ تمدن و ملل اسلامی، گروه آموزشی تاریخ، دانشگاه فرهنگیان
10.22034/fakh.2020.248269.1423
چکیده
واقعه عاشورا در تاریخ اسلام ازجمله حوادث اثرگذاری است که کتب زیادی پیرامون آن نگاشته شده است. مطالعه و تحلیل آثار عاشورایی از جهات گوناگون در خور توجه است؛ یکی از موارد مهم، تحلیل نگرشها و بررسی نوع گفتمانهای موجود در این آثار است. نویسندگان واقعه طف در بیان چگونگی این حادثه و شرح احوال و شخصیت یاران امامحسین (ع) دیدگاههای گوناگونی ارائه کردهاند که تنوع و گوناگونی گزارشها را انجامیده است. در میان گزارشهای ارائهشده، آثار خاندان آیتی بیرجندی (محمدباقر، محمدابراهیم و محمدحسین) از جنبههای مختلف درخور توجه و واکاوی است. وجود علمای برجسته و صاحبقلم، شاخصبودن آثار برخی از این خاندان بویژه توجه به تحریفات و آسیبها، و مستندنویسی از دلایل انتخاب موضوع این نوشتار است. کانون محوری بحثهای عاشوراپژوهی خاندان آیتی، افزون بر واگویی واقعه بر مبنایی مستدل و مستند، بررسی برخی تحریفات آن است؛ از اینرو این مقاله با بهرهگیری از روش توصیفیـتحلیلی به نقد و بررسی آثار عاشورایی این خاندان، و سنخشناسی گفتمانهای مطرحشده پرداخته است. دستاورد این پژوهش، بیانگر وجود ابعاد سنخشناسانه، نگرشهای تاریخی، دیدگاه عاطفی، عرفانی و ماورایی در شکلگیری آثار عاشوراپژوهی این خاندان است؛ که برخی از این گفتمانها به دلایل پرشماری چون ویژگیهای متنی (ادبی، تاریخی و فقهی) بر سایر گفتمانها برتری و چیرگی یافته است.
آیتی، محمدحسین (1337). مقامات الابرار. تهران: چاپخانه دولتی.##آیتی، محمدحسین (1346). دیوان در غلطان. تهران: دانشگاه تهران.##آیتی، محمدحسین (1371). بهارستان: در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان. مشهد: دانشگاه فردوسی.##آیتی، محمدحسین (1388). حماسه عاشورا. شرح و تفسیر اسماعیل آیتی و دیگران. مشهد: اندیشه خرد.##آیتی، محمدابراهیم (1372). بررسی تاریخ عاشورا. تهران: صدوق.##آیتی، محمدابراهیم (1388). سرمایه سخن، ج 2. تهران: اندیشه مولانا.##ابنبابویه، محمد بن علی (1395). کمالالدین و تمام النعمه، ج 1. تصحیح علیاکبر غفاری. تهران: اسلامیه.##بیرجندی، محمدباقر (1352). مفتاح الفردوس. با تلاش حسین رشتی و غلامرضا بیرجندی. تهران: مطبعه اسلامی.##بیرجندی، محمدباقر (1390). مکینالاساس فی احوال مولانا ابوالفضل العباس. به کوشش علیرضا اباذری. قم: جمال.##بیرجندی، محمدباقر (1394). کبریت احمر فی شرایط منبر. قم: نغمه قرآن.##خوارزمی، موفق بن احمد (1411). مناقب. قم: مؤسسه نشر اسلامی.##دارایی، بهنام (1392). "حوزه علمیه تقریبگرای سامرا و نقش میرزای شیرازی". مطالعات تقریب مذاهب اسلامی، سال هشتم، ش 31 (بهار): 39-49.##دینوری، احمد بن داوود (1364). اخبارالطوال. ترجمه محمود مهدوی دامغانی. تهران: نشر نی.##راوندی، قطبالدین (1369). الخرائج و الجرائج. ترجمه غلامحسین محرمی. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.##سعیدزاده، محسن (1369). بزرگان قاین، ج 1. قم: ناصر.##طبری، عمادالدین (1386). کامل بهابی. تحقیق و تصحیح اکبر صفدری قزوینی. تهران: مرتضوی.##طریحی، فخرالدین (1362). المنتخب التواریخ. قم: راضی.##عباسی، علیاکبر (1396). "معرفی و نقد و بررسی کتاب مکینالاساس فی احوال مولانا ابوالفضل العباس". مطالعات فرهنگی- اجتماعی خراسان، سال یازدهم، ش 44 (تابستان): 105-125.##علیزاده بیرجندی، زهرا (1382). تاریخ برگزیدگان و مشاهیر بیرجند. بیرجند:رزقی.##فرهادمیرزا (1379). قمقام زخار و صمصام بتار. تصحیح محمود محرمی. تهران: کتابچی.##قمی، عباس (1393). سفینه البحار و مدینه الاحکم و الآثار. ترجمه هادی صلواتی. تهران: نوید اسلام.##مرعشی، سیدمحمود (1416ق.). المسلسلات فی الاجازات، ج2. قم: مطبعه آیتالله مرعشی نجفی.##مطهری، مرتضی (1385). حماسه حسینی، ج 1. تهران: صدرا.##مفید، محمد بن نعمان (1395). الارشاد، ج 2. ترجمه امیر خانبلوکی. قم: تهذیب.##میرابوالقاسمی، سیدهرقیه (1393). تحول گفتمان در گزارش واقعه کربلا با تکیه بر آثار فارسی تا نیمه اول قرن دهم هجری قمری. قم: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).##ولیپور، محمد (1399). "گفتمان کاوی آثار عاشورایی دکتر محمدابراهیم آیتی". فصلنامه علمی-پژوهشی تاریخ اسلام، سال بیستویکم، ش 82 (تابستان): 109-140.##
ولی پور, محمد. (1399). تحلیلی بر نگرشهای عاشوراپژوهی در آثار خاندان آیتی بیرجندی. مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان, 14(4), 149-170. doi: 10.22034/fakh.2020.248269.1423
MLA
محمد ولی پور. "تحلیلی بر نگرشهای عاشوراپژوهی در آثار خاندان آیتی بیرجندی". مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان, 14, 4, 1399, 149-170. doi: 10.22034/fakh.2020.248269.1423
HARVARD
ولی پور, محمد. (1399). 'تحلیلی بر نگرشهای عاشوراپژوهی در آثار خاندان آیتی بیرجندی', مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان, 14(4), pp. 149-170. doi: 10.22034/fakh.2020.248269.1423
VANCOUVER
ولی پور, محمد. تحلیلی بر نگرشهای عاشوراپژوهی در آثار خاندان آیتی بیرجندی. مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان, 1399; 14(4): 149-170. doi: 10.22034/fakh.2020.248269.1423