حامد نوروزی
چکیده
گویش بیرجند یکی از گویشهای بسیار کهن فارسی است که برخی از ساختهای آن، بازمانده از دوره ی میانه است. اما این گویش نیز مانند همه ی گویشهای دیگر، در حال نزدیک شدن به گویش معیار یا معیارشدگی است. پیکره ی مورد بررسی ما در این تحقیق تنها آثار برجای مانده از گویش قدیم بیرجند است از جمله نصاب ملاعلی اشرف صبوحی و آن چه ایوانف از طریق مصاحبه ...
بیشتر
گویش بیرجند یکی از گویشهای بسیار کهن فارسی است که برخی از ساختهای آن، بازمانده از دوره ی میانه است. اما این گویش نیز مانند همه ی گویشهای دیگر، در حال نزدیک شدن به گویش معیار یا معیارشدگی است. پیکره ی مورد بررسی ما در این تحقیق تنها آثار برجای مانده از گویش قدیم بیرجند است از جمله نصاب ملاعلی اشرف صبوحی و آن چه ایوانف از طریق مصاحبه و تحقیقات میدانی گردآوری کرده است. البته لازم است ذکر شود که پیکره ی نگارنده که شامل دو منبع فوقالذکر است، پیکره ی ناقصی است و نمیتواند پاسخگوی همه ی پرسشهای ما باشد. با بررسیهای انجام شده در این تحقیق روشن میشود که همه ی سطوح زبانی به یک میزان دچار معیارشدگی نشده اند. بر اساس پیکره ی مورد بررسی نگارنده، سطح واژگانی زبان دچار بیشترین معیارشدگی و سطح صرفی نیز دچار کمترین معیارشدگی گشته است. سطح نحوی و آوایی گویش بیرجند نیز در میانه ی دو سطح پیشگفته قرار دارند. هر یک از این سطوح به شرح زیر تحت تأثیر گویش معیار قرار گرفتهاند: سطح واژگانی: از دو قرن پیش تا امروز بسیاری از واژگان گویش بیرجند که به فراموشی سپرده شده، متروک شدهاند. سطح نحوی: در این سطح گویش قدیم بیرجند با از دست دادن ویژگیهای ارگاتیو، کاربرد صفت مفعولی نوع دوم به جای ماده ی ماضی، کاربرد فعل استمراری به جای فعل غیراستمراری، کاربرد شناسه ی مفرد برای فاعل جمع و جز آن به سوی گویش معیار بسیار نزدیک شده است. سطح آوایی: در سطح آوایی گویش بیرجند قدیم دچار تحولاتی مانند تحول همزه ی آغازی به h، تحول e به â و تحول ē به u شده است. سطح صرفی: در این سطح نیز ویژگیهایی نظیر کاربرد ماده ی ماضی ماضی جعلی به جای ماده ی اصلی و کاربرد "-ی" استمراری از بین رفته است.
تاریخ ایران
حامد نوروزی؛ کلثوم قربانی جویباری
چکیده
فارسی رایج در خراسان جنوبی یکی از گویشهای فارسی معیار (فارسی تهرانی) است. به عقیدهی بسیاری از زبانشناسان، زبان فارسی از گویشهای شرقی و شمال شرقی در زمانی نامعلوم، احتمالاً در قرون اول یا دوم هجری قمری منشعب شده است. بنابراین بررسیهای زبانشناختی گویشهای شرقی ایران، مانند گویش خراسان جنوبی در روشن شدن تاریخ شکلگیری زبان ...
بیشتر
فارسی رایج در خراسان جنوبی یکی از گویشهای فارسی معیار (فارسی تهرانی) است. به عقیدهی بسیاری از زبانشناسان، زبان فارسی از گویشهای شرقی و شمال شرقی در زمانی نامعلوم، احتمالاً در قرون اول یا دوم هجری قمری منشعب شده است. بنابراین بررسیهای زبانشناختی گویشهای شرقی ایران، مانند گویش خراسان جنوبی در روشن شدن تاریخ شکلگیری زبان فارسی دارای کمال اهمیت است. اما متأسفانه تحقیقات زیادی در این زمینه انجام نشده است. تحقیق حاضر تحقیقی پیکرهبنیاد است. که در طی آن پنج تحول آوایی رایج در خراسان جنوبی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این پنج تحول عبارتند از تحول ân/âm به un/um یا on/om یا ōm، مشدد شدن صامت پس از حذف مصوت بلند پیش از آن، پیشوند -ho و -e و تحول خوشههای صامت آغازی و صامتهای میانجی. دو تحول اول در فارسی تهرانی به صورتی محدود رخ میدهد، اما تحول سوم و چهارم در فارسی تهرانی دیده نمیشود. بخشی از تحول پنجم نیز در فارسی مشاهده نمیشود. در این مقاله سعی شده است سابقهی تاریخی این تحولات نیز مد نظر قرار بگیرد. از این رو، نگارنده با در نظر گرفتن شواهدی که در متون کهن فارسی وجود دارد، سعی دارد پیشزمینهی تاریخی این تحولات آوایی را نیز برای خوانندگان روشن کند. به عبارت دیگر، این تحولات آوایی تنها در دو مجموعه از رباعیات خراسان جنوبی با عنوانهای شعر دلبر و شعر غم به عنوان پیکره بررسی خواهد شد.