ابوبکر قهستانی؛ دولتمرد و ادیب دربار غزنه

عزیزی, محمدرضا; فنودی, فاطمه; رحیمی, سید مهدی

ابوبکر قهستانی؛ دولتمرد و ادیب دربار غزنه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار زبان و ادبیات عربی، گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

² دانش آموخته ی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی/ آموزش و پرورش استان خراسان جنوبی

³ دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

چکیده

خراسان بزرگ همواره از جمله پایگاه های مهم علمی و فرهنگی جهان اسلام قلمداد شده است؛ پایگاهی که دانشی مردانی از نیشابور، بخارا، سمرقند، هرات، قهستان و غیره پشتوانه ی آن بودند. مقاله ی حاضر می کوشد به معرفی شاعر و دولتمردی از منطقه ی قهستان در سده ی چهارم و پنجم هجری، ابوبکر قهستانی، بپردازد و احوال و آثار وی را با تکیه بر منابع گوناگون عربی و فارسی، گردآوری و تحلیل کند و سلوک و شخصیت او را در دیوان شاعرانی نامبردار مانند فرخی سیستانی، سنایی غزنوی، سوزنی سمرقندی و غیره پیگیری نماید. هم چنین به مراودات ادبی و گستره ی روابط ابوبکر قهستانی با معاصرانش توجه کند. آن چه ضرورت این پژوهش را بیشتر می کند، آوازه ی ادبی و سیاسی ابوبکر قهستانی بویژه در منابع عربی است، آوازه ای که در روزگار معاصر، مغفول مانده است. سروده های شاعرانی مانند ابوبکر قهستانی، سند تحولات فکری و هنری ملی و منطقه ای است که بررسی و آگاهی از آن در پژوهش های قهستان شناسی بویژه در دوره ای که اطلاعات اندکی از آن در دست است، اهمیت می یابد.
Abstract
The Great Khorasan has always been considered one of the important scientific and cultural centers of the Islamic world, a base supported by scholar-men from neyshapour, bokhara, samarghand, harat, qohestan etc. The present article tries to introduce a poet and statesman from the Quhistan region in the 4th and 5th centuries, Abu Bakr Qehestani. And to analyze and collect his situation and works relied on different references in Arabic and Persian and to follow up his character in the court of the famous poets such as Farrokhi Sistani, Sanayee Ghaznavi, Sousin Samarghandi, and so on. Also, pay attention to the literary interactions and the scope of Abu Bakr’s relationship with his contemporaries. What increases the necessity of this research is the literary and political reputation of Abu Bakr Qohestani, especially in Arabic sources, a renown that has been neglected in contemporary times. Poems of some poets such as abu-bakr qohestani are a document of national and regional intellectual and artistic developments that its study and knowledge of it is important in Qohestanology researches especially in a period where little information is available.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.26766116.1396.11.3.4.0

مراجع

آیتی، محمدحسین (1327). بهارستان: در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان. تهران: شرکت سهامی چاپ.##ابن خلکان، ابوالعباس شمس الدین احمد بن محمد بن أبی بکر (1407ق.). وفیات الأعیان و أبناءُ أَبناء الزمان. بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.##ابن فندق، ابوالحسن علی بن زید بیهقی (1361). تاریخ بیهق. با تصحیح و تعلیقات احمد بهمنیار. با مقدمه علامه میرزا محمد بن عبدالوهاب قزوینی. تهران: فروغی.##ابن النجار البغدادی، الحافظ محب الدین ابوعبدالله (1977م.). ذیل تاریخ بغداد، دراسه و تحقیق مصطفی عبدالله عطاء. بیروت: دارالکتب العلمیه.##احمدیان، محمدعلی (1374). جغرافیای شهرستان بیرجند (با اشاراتی به تاریخ و فرهنگ این شهرستان). مشهد: به نشر، آستان قدس رضوی.##باخرزی، علی بن حسن (1414ق.). دمیه القصر و عصرهَ أهل العصر. بیروت: دارالجیل.##بیهقی، ابوالفضل (1350). تاریخ بیهقی. تصحیح علی اکبر فیاض. مشهد: دانشگاه فردوسی.##تونجی، محمد. "باخرزی". دانشنامه جهان اسلام، ج1: 99 -100.##ثعالبی نیشابوری، عبدالملک بن محمد (1403ق.). تتمّه یتیمه الدهر فی محاسن أهل العصر. بیروت: دارالکتب العلمیّه.##حموی، یاقوت (1408). معجم الأدباء. بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.##حسینی کازرونی، سیداحمد (1384). فرهنگ تاریخ بیهقی. تهران: زوار.##دهخدا، علی اکبر. لغت نامه دهخدا، نسخة الکترونیکی (روایت چهارم). ذیل "علی قهستانی".##دهخدا، علی اکبر (1365). امثال و حکم. تهران: امیرکبیر.##سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم (1375). گزیده حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه. با مقدمه و توضیحات و حواشی عسکر حقوقی. تهران: هیرمند.##سوزنی سمرقندی، محمد بن علی (1338). دیوان سوزنی سمرقندی. شرح و تصحیح ناصرالدین شاه حسینی. تهران: امیرکبیر.##طاهری، غلامرضا (1383). "بررسی شرح احوال و افکار مشاهیر شعرای ادب عربی در منطقه قهستان (خراسان)". پایان نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عرب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشمر.##عنصرالمعالی، کیکاووس بن اسکندر (1368). گزیده قابوسنامه. به کوشش غلامحسین یوسفی. تهران: امیرکبیر.##فرّخی سیستانی، علی بن جولوغ (1363). دیوان فرخی سیستانی. به کوشش محمد دبیرسیاقی. تهران: زوّار.##قدیانی، عباس (1384). تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران از ظهور اسلام تا پایان سامانیان. تهران: فرهنگ مکتوب.##گردیزی، ابوسعید عبدالحی بن ضحاک بن محمود (1363). تاریخ گردیزی. تهران: دنیای کتاب.##لسترنج، گی. (1373). جغرافیای تاریخی سرزمین های خلافت شرقی. ترجمه محمود عرفان. تهران: علمی و فرهنگی.##معین، محمد. فرهنگ فارسی، ج 2. ذیل "قادر".##مقدسی، محمدبن احمد (1361). أحسن التقاسیم فی معرفه الأقالیم. مترجم علینقی منزوی. تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.##وطواط، رشیدالدین محمد عمری (1363). حدائق السحر فی دقائق الشعر. تصحیح و اهتمام عباس اقبال آشتیانی. تهران: کتابخانه طهوری؛ کتابخانه سنائی.##هدایت، رضاقلی خان (1336). مجمع الفصحاء. به کوشش مظاهر مصفّا. تهران: امیرکبیر.##همایون (1335). "ابوبکر علی بن حسن قهستانی". مجله آریانا، سال چهاردهم، ش 168 (بهار): 1-3.##