نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشگاه بیرجند

چکیده

در میان سروده های محمد بن حسام الدین خوسفی (وفات 875 هـ.) ملمّعات و اشعاری به زبان عربی وجود دارد؛ این اشعار، ادامه ی سنت ادبی است که از سده ی چهارم هجری در شعر شهید بلخی شروع شده و گوشه ای از قریحه و اندیشه ی ایرانیان را در طی قرون متمادی پاس داشته اشت. در اشعار عربی ابن حسام، قصیده ای شصت و شش بیتی در نعت و منقبت حضرت رسول (ص) به زبان تازی وجود دارد که در چاپ های دیوان او رمز ناگشوده و همراه با لغزش های إعرابی و چاپی است. این پژوهش می کوشد نخست به ضبط و برگردان ابیات بپردازد و عناصر فنّی آن را از لحاظ زبانی، عاطفی و خیال توصیف و تحلیل کند و ارتباط آن را  - در حد توان- با جریان های ادبیات عربی در دوره ی مملوکی خاصه قصیده ی "بُردَه" بررسی نماید. وجود این قبیل سروده ها در دیوان ابن حسام خوسفی، بُعد دیگری از شخصیت و توانایی وی را گواهی می دهد و در پیگیری روند عربی سرایی و ملمّع گویی شاعران ایرانی، مغتنم است.

کلیدواژه‌ها

- قرآن کریم.##- ابن حسام، محمد بن حسام الدین (1366). دیوان. مُحمّد بن حُسام خُوسفی، به اهتمام احمد احمدی بیرجندی و محمدتقی سالک. مشهد: اداره ی کل حج و اوقاف و امور خیریه ی استان خراسان.##- ابن حسام، محمد بن حسام الدین (1382). تازیاننامه ی پارسی: خلاصه ی خاوراننامه. تصحیح حمیدالله مرادی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.## - ابن حسام، محمد بن حسام الدین (1390). دیوان مولانا محمد بن حسام خوسفی، به اهتمام مرادعلی واعظی. تهران: فکربکر.##- احمدی  بیرجندی، احمد (1352). "ابن حسام خوسفی و برخی از آثارش". مجله ی دانشکدهی ادبیات و علوم انسانی مشهد، سال نهم، ش 2 (پاییز): 350 -386.##- باخرزی، علی بن حسن (1414هـ). دمیه القصر و عصره أهل العصر. بیروت: دارالجیل.##- بوصیری، شرف الدین (1393هـ). الدیوان. تحقیق محمد سید کیلانِی. القاهره: مکتبه مصطفی البابی الحلبی.##- ثعالبی النیسابوری، عبدالملک (1403هـ). تتمه ی یتیمه ی الدهر فی محاسن أهل العصر. بیروت: دار الکتب العربیه.##- خبازها، رضا (1392). "بررسی تطبیقی غزل های ملمع جامی با غزل های ملمع سعدی و حافظ". فصلنامهی تخصصی سبکشناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال ششم، ش 1 (بهار): 149-170.##- شیخ أمین، بکرِی (1986م.). مُطالعاتٌ فِی الشعرِ المَملُوکِی و العُثمانِی. بیروت: دارالعلم للملایین.##- فاخوری، حنا (1377). تاریخ الأدب العربی. تهران: توس.##- مهدوی دامغانی، احمد (1375). دانشنامه ی جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل. تهران: بنیاد دایره المعارف اسلامی.##