نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مدیریت و عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی نیروی انتظامی

2 دبیر آموزش و پرورش شهرستان بیرجند

چکیده

دیوواژه ای است ابهام آمیز در بودن یا نبودن، در شکل ظاهر و شمای ذهنی و نقش آفرینی مثبت یا منفی که در فرهنگ فارسی تعابیر گوناگونی برای آن بیان شده است. تقابل نیروهای خیر و شر، تقسیم جهان به دو پهنه نور و تاریکی و عقیده به ستیز دائمی میان پدیده های اهورایی و اهریمنی، باوری رایج در میان تمام اقوام و ملت هاست؛ پیکاری که تا جهان برپاست، ادامه دارد و پیروزی نهایی در آن با جبهه نور است. رد پای چنین باوری را در اسطوره ها، ادیان و حتی تفکرات دنیای جدید نیز می توان دید. در فرهنگ عامه و متون ادبی اعم از آثار منظوم و منثور ایران این موجود، با کارکردهای گوناگون مجال بروز و ظهور و نقش آفرین پیدا کرده است. مقاله ی حاضر با هدف جستجوی جایگاه دیو و کارکردهای آن در فرهنگ ایران با تأکید بر بازنمودهای این واژه در فرهنگ خراسان جنوبی تدوین شده است. بررسی های این نوشتار نشانگر شباهت های نگرشی مردم خراسان جنوبی با سایر نقاط ایران زمین است. این مقاله هم چنین نشان می دهد که مردم این خطه توانسته اند در پرتو تدبیر، تعلل و مدارا دیوها را به خدمت گرفته و از آثار منفی و آسیب های آن ها مصون بمانند.

کلیدواژه‌ها

اعتصامی، پروین (1341). دیوان قصاید و مثنویات. به اهتمام ابوالفتح اعتصامی. تهران: سازمان مستقل چاپخانه دولتی ایران.##اسماعیل پور، ابوالقاسم (1381). اسطوره آفرینش در آیین مانی. تهران: کارون.##الیاده، میر چا (1367). افسانه و واقعیت. ترجمه نصرالله زنگویی. تهران: پاپیروس.##بهار، مهرداد (1375). ادیان آسیایی. تهران: چشمه.## بهار، مهرداد (1376). از اسطوره تا تاریخ. تدوین ابوالقاسم اسماعیل پور. تهران: چشمه.##بیهقی، حسین علی (1380). چهل افسانه خراسانی. تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی کشور.##حافظ، شمس الدین محمد (1392). دیوان حافظ. به تصحیح قاسم غنی، محمد قزوینی. تهران: صدای معاصر.##گرن، گئوویدن (1377). دین های ایران، ج1. ترجمه منوچهر فرهنگ. تهران: آگان ایده.##دهخدا، علی اکبر. لغت نامه، ج 8. ذیل"دیو".##ژیران، فلیکس؛ لاکوئه، گ.؛ دلاپورت، لوئی ژوزف (1382). اساطیر آشور و بابل. ترجمه ابوالقاسم اسماعیل پور. تهران: کارون.##سرمد، غلامعلی (1376). سخن پیر قدیم. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.## سرمد، غلامعلی (1383). روزی بود، روزگاری بود. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.##سرمد، غلامعلی (1389). دست نوشته های منتشر نشده.##سرمد، غلامعلی (1392). سخن پیر قدیم. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور؛ فکر بکر.##سرّی، بدیع الزمان (1385). زندگی و اشعار سری. به اهتمام محمود رفیعی. تهران: هیرمند.##صفوی، محمدابراهیم (1385). دیوان صفوی. تهران: هیرمند.##عفیفی، رحیم (1374). اساطیر و فرهنگ ایران در نوشته های پهلوی. تهران: طوس.##عمید، حسن. فرهنگ عمید، ج 1. ذیل " دیو".##فردوسی، ابوالقاسم (1378). شاهنامه. تهران: سوره مهر.##فنودی، عبدالحسین (1382). دیوان شیخ عبدالحسین فنودی. به اهتمام محمود رفیعی. تهران: هیرمند.##معین، محمد. فرهنگ معین. ذیل "دیو".##موله، م. (1377). ایران باستان. ترجمه ژاله آموزگار. تهران: توس.##نزاری قهستانی، سعدالدین (1371). دیوان حکیم نزاری قهستانی، ج1. به اهتمام محمود رفیعی. تهران: علمی.##هنیلز، جان (1379). شناخت اساطیر ایران. ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: آویشن.##یسنا (1377). گزارش ابراهیم پورداوود. به کوشش بهرام فره وشی. تهران: نشر انجمن ایران شناسی.##یشت ها (1357). گزارش ابراهیم پورداوود. به کوشش بهرام فره وشی. تهران: دانشگاه تهران.##یوسفی، غلامحسین (1382). دیوان معرفت. بیرجند: روستا.##