نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسین کوهستانی اندرزی ¹
• زهره جوزی ²
• زهرا نصراللهی ³
• محمدامین سعادتمهر ⁴
• مریم یاغی زهی ³
• هانیه حسین نیا امیرکلایی ⁵

¹ استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه بیرجند

² استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

³ دانشجوی کارشناسی‌ارشد گروه باستان‌شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

⁴ دانشجوی دکترای گروه باستان شناسی دانشگاه مازندران

⁵ دانشجوی کارشناسی‌ارشد گروه باستان‌شناسی دانشگاه مازندران

چکیده

پس از مرگ ناگهانی یارمحمدخان ظهیرالدوله (1258-1267ق.)، به سال 1267ق.، هرج­ و مرج فراوانی در هرات پدید آمد. در دل این آشفتگی­ها، افراد زیادی تحت امر دولت ایران و خارج آن، به قدرت رسیدند و در نهایت دوست­محمدخان بارکزایی (1258-1280ق.) به سال 1279ق.، هرات را برای همیشه از ایران جدا ساخت. درخلال آشفتگی­های هرات (1267-1280ق.)، سکه­هایی نیز به نام ناصرالدین­شاه (1264-1313ق.) در تاریخ­های 1269 و 1273-1279ق. در این شهر به ضرب رسید. توجه بیشتر بدین سکه­ها دو مسأله را به همراه دارد، یکی آن­که نظام پولی عصر ناصری از ساختار خاصی پیروی نمی­کرد و سکه­های هر محل با عیارهای متفاوت به ضرب می­رسید و دیگری آن­که معمولاً در دوران­های پرتنش، قدرت اقتصادی هر شهر تضعیف می­گشت و عیار سکه نیز بدان واسطه بسیار پایین می­آمد. بنابراین تجزیه عنصری سکه­های این دوره با استفاده از شیوه پیکسی به دلیل سرعت، دقت بالا و غیرمخرب بودن آن، می­تواند تحلیل خوبی از این اوضاع ارائه دهد. از این­رو، برای مطالعه در این امر تعداد 21 سکه در نُه تاریخ متفاوت، مورد تجزیه عنصری قرار گرفت. در نتیجه مشخص شد که عیار نقره این سکه­ها بالاتر از 90% بوده که در مقایسه ضرابخانه­های اصلی، یعنی مشهد (84%)، تبریز (82%)، طهران (90%)، اصفهان (84%)، و شیراز (90%)، در جایگاه بالایی قرار می­گرفته و این نشان دهنده تابعیت ضرابخانه هرات از نظام اصلی ضرب سکه، یعنی نظام تهران بوده که حتی در اوج تنش­ها هم، از عیار این سکه­ها کسر نگردیده است. در پایان نیز اطلاعات ارزشمندی از نحوه عیار زدن فلز سکه­ها با فلزات مس و آهن و نوع معادن نقره مورد استفاده، یعنی معادن سروزیت به دست آمد.

کلیدواژه‌ها

• هرات
• سکه‌شناسی
• ناصرالدین‌شاه قاجار
• آزمایش پیکسی
• باستان‌سنجی

20.1001.1.26766116.1399.14.3.5.2

عنوان مقاله [English]

Research on Naser al-Din Shah Qajar Coins Minted in Herat Using PIXEElement Analysis

چکیده [English]

After the sudden death of Yar Mohammad Khan Zahir al-Dawla (1258-1267 AH), in 1267 AH, a lot of violence arose in Herat; In the midst of this turmoil, many people came to power under and under the auspices of the Iranian government, and eventually Dost Mohammad Khan Barkzai (1258-1280 AH) separated Herat from Iran forever in 1279 AH. During the turmoil in Herat (1267-1280 AH), coins named Naser al-Din Shah (1264-1313 AH) were also dated to 1269, 1273-1279 AH. Multiplied in this city; Further attention to these coins raises two issues, one is that the monetary system of the Nasserite era did not follow a specific structure, and the coins of each place were minted with different grades, and the other was usually minted during tense periods. The economic power of each city was weakened, and the value of the coin was greatly reduced; Therefore, the elemental analysis of the coins of this period, using the PIXE method, due to its speed, high accuracy and non-destructiveness, can provide a good analysis of this situation; Therefore, 21 coins in 9 different dates were analyzed to study this issue. As a result, it was determined that the silver grade of these coins was higher than 90%, compared to the main mints, namely Mashhad (84%), Tabriz (82%), Tehran (90%), Isfahan (84%), and Shiraz (90%) is in a high position, and this shows the citizenship of the main coinage system, the Tehran system, which has not been deducted from the standard of these coins even at the height of tensions. Finally, valuable information was obtained on how to decompose coin metal with copper and iron metals, and the type of silver mines used, namely Cerussite mines

کلیدواژه‌ها [English]

• Herat
• Numismatics
• Naser al-Din Shah Qajar
• PIXE Experiment
• Archaeometry