نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیای دانشگاه بیرجند

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

کیفیت مؤلفه ­های کالبدی سازنده فضای شهری و ارتباط آن با احساس امنیت، فراهم­ کننده موجبات سرزندگی در فضای شهری است. این مقاله با هدف شناسایی مؤلفه­های کالبدی و تحلیل شدت تأثیر هر کدام بر کیفیت احساس امنیت در خیابان معلم و پاسداران شهر بیرجند انجام گرفته است. شاخص­های کالبدی فضای شهری مطلوب که در احساس امنیت شهروندان تأثیرگذار هستند، با توجه به مدل مکان پایدار، شامل عملکردی (دسترسی­ها و اتصالات فضا، دسترسی به حمل و نقل عمومی، اختلاط کاربری، کیفیت شبکه معابر، ایمنی پیاده­رو برای گروه­های خاص، حیات شبانه و کیفیت ساختار ابنیه)، تجربی­ـزیبایی­شناختی (خوانایی، کیفیت و کمیت مبلمان شهری، نورپردازی مناسب فضا، آلودگی محیطی، مقیاس و محصوریت فضا، نفوذپذیری بصری، کیفیت رنگ­آمیزی فضا، وجود سلسله­مراتبی از فضاهای باز، رعایت سلسله­ مراتب بین فضاهای همگانی و فضاهای خاص، انتظام بصری در نمای ابنیه و مالکیت) و زیست­ محیطی (پوشش گیاهی، شنیده­شدن صدای  کمک­ خواهی افراد) است. با شناخت محدوده مورد بررسی، شاخص ­های استخراج­شده از طریق پرسشنامه مورد ارزیابی قرار گرفته ­اند. تعداد 120 عدد پرسشنامه در اختیار کاربران فضا قرار گرفت و نتایج آن با استفاده از نرم­افزار spss به روش­های ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی تحلیل شده است. یافته­ های حاصل نشان داد که شدت تأثیر شاخص ­های دسترسی به حمل و نقل عمومی، حیات شبانه، اختلاط کاربری، نورپردازی مناسب فضا، آلودگی محیطی و دسترسی­ها و اتصالات فضا در خیابان معلم و شاخص­های کیفیت شبکه معابر، کیفیت ساختار ابنیه، نفوذپذیری بصری، خوانایی و آلودگی محیطی در خیایان پاسداران از نظر کاربران فضا در احساس امنیت بیشتر از سایر موارد است. از جمله اقدامات مؤثر برای افزایش احساس امنیت و پویاسازی خیابان پاسداران، بهره­گیری از پتانسیل پارک وحدت و میدان قدس جهت استقرار فعالیت­های شبانه ­روزی در محدوده آن­هاست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Explaining the role of physical components in improving citizens' sense of security in urban spaces (Case study: Moallem and Pasdaran streets in Birjand city)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Eskandari Sani 1
  • Sahar Sofalgar 2

1 Associate professor in geography and urban planning, University of Birjand, Birjand, Iran

2 Master student in geography and urban planning,Ferdowsi university of Mashhad, Mashhad, Iran

چکیده [English]

The quality of the physical components that make up the urban space and its connection with the sense of security provide the vitality in the urban space. This article aims to identify the physical components and analyze the intensity of each effect on the quality of the sense of security in Moalem and Pasdaran streets of Birjand city. The physical indicators of the desirable urban space that are effective in the sense of security of the citizens, according to the sustainable place model, include functionality (accesses and space connections, access to public transportation, mix of uses, quality of the road network, pedestrian safety for special groups, nightlife and quality of building structure), experimental-aesthetic (legibility, quality and quantity of urban furniture, suitable lighting of space, environmental pollution, scale and enclosure of space, visual permeability, and quality of space coloring. There is a hierarchy of open spaces, respecting the hierarchy between public spaces and special spaces, visual order in the facade of the building and ownership) and environment (vegetation, hearing the voice of people asking for help). Knowing the investigated range, the extracted indicators have been evaluated through a questionnaire. A total of 120 questionnaires were provided to space users and the results were analyzed using SPSS software using Pearson's correlation coefficient and linear regression methods. The results indicated that in Moalem Street, the indices of enhancing access to public transportation, night life, and mix of uses, proper lighting of the space, environmental pollution and accesses and space connections have the greatest impact in improving citizens' sense of security. Hence, the indices of the quality of road network, the quality of the building structure, visual permeability, legibility and environmental pollution in Pasdaran streets have the greatest effect on increasing the sense of security of the citizens. Among the effective measures to enhance the sense of security as well as dynamism of Pasdaran Street is to take advantage of the potential of Vahdat Park and Quds Square to establish day and night activities within their limits

کلیدواژه‌ها [English]

  • sense of security
  • urban spaces
  • physical components
  • sustainable place model
  • Birjand
ادیبی سعدی ­نژاد، فاطمه؛ عظیمی، آزاده (1390). "تبیین امنیت در محیط شهری بر مبنای پارامترهای کالبدی و طراحی (مورد: شهر بابلسر)". آمایش محیط، دوره چهارم، ش 15 (زمستان): 81-105##
اکبری، رضا؛ پاک ­بنیان، سمانه (1391). "تأثیر کالبد فضاهای عمومی بر احساس امنیت اجتماعی زنان: بررسی تطبیقی در دو مجموعه مسکونی با الگوی متفاوت (متعارف و بلندمرتبه)". هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، دوره هفدهم، ش 2 (تابستان): 53-64##
بزرگ، حمیده؛ پاکزاد، جهانشاه (1393). الفبای روان­شناسی محیط برای طراحان. تهران: آرمان­شهر##
بزی، خدارحم؛ کیانی، اکبر؛ افراسیابی­راد، محمدصادق (1389)."ارزیابی ترافیک شهری و نیازهای معلولان و جانبازان با استفاده از مدل تصمیم­ گیری Topsis (مطالعه موردی: شهر شیراز)". پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال اول، ش 1 (زمستان): 103-130##
پاکزاد، جهانشاه (1384). راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی##
پورجعفر، محمدرضا، و دیگران (1387). "ارتقای امنیت محیطی و کاهش جرائم شهری با تأکید بر رویکرد CPTED". علوم مهندسی دانشگاه علم و صنعت ایران، دوره 19، ش 6 (تابستان): 73-82##
تیبالدز، فرانسیس (1389). شهرسازی شهروندگرا. ترجمه محمد احمدی­نژاد. تهران: نشر خاک##
حاجی­پور، خلیل، و دیگران (1398). "تحلیل تجربی رابطه شاخص‌های فرم شهر با امنیت ادراکی ساکنان (مورد مطالعاتی: شهر شیراز)". معماری و شهرسازی آرمان­شهر، دوره دوازدهم،  ش 29 (زمستان): 257-271##
حسین ­پور، سیدعلی؛ جاوید، محمدهادی؛ پیرزاده، بابک (1391). فضاهای عمومی شهری از نظریه ­ها تا فلسفه­اندیشی فضایی. مشهد: سخن­ گستر##
دوستی، سمیه؛ نصیری، اسماعیل (1393). "بررسی عوامل مؤثر بر احساس امنیت، ناامنی شهری". [پیوسته] قابل دسترس در:[5/11/1400] https://civilica.com/doc/##
رخشانی نسب، حمیدرضا؛ اسفندیاری مهنی، حمیده؛ کهرازه، شعیب (1395)." تحلیل احساس امنیت شهروندان شهر زاهدان با تأکید بر عوامل کالبد­ـ محیطی". پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، سال چهارم، ش 14 (تابستان): 1-18##
رضانژاد، مرضیه، و دیگران (1394). "الگوی فضایی اندام‏­وار احساس امنیت در فضاهای عمومی شهری (نمونه موردی: شهر بندرعباس)". پژوهش­های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، سال چهارم، ش 3 (زمستان): 69-84##
رفیعیان، محسن؛ مؤیدی، محمد؛ سلمانی، حسن (1393). "سنجش احساس امنیت شهروندان با استفاده از مؤلفه‌های منظر شهری (نمونه موردی: محله اوین)". علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی)، دوره دهم،  ش 21 (پاییز): 33-59##
رهنما، محمدرحیم؛ حسینی، سیدمصطفی (1394). "مطالعه احساس امنیت در پارک­های منطقه 4 شهر مشهد". مطالعات امنیت اجتماعی، دوره هفتم، ش 47 (زمستان): 229-253##
سعیدی رضوانی، نوید؛ خستو، مریم (1389). "عوامل مؤثر بر سرزندگی فضاهای شهری". هویت شهر، سال چهارم، ش 6 (بهار و تابستان) : 63-74##
شکوهی، محمداجزا؛ اسکندری‌ثانی، محمد؛ محمدآبادی، جواد (1395). "برنامه­ریزی استراتژیک توسعه شهر بیرجند بر اساس رویکرد راهبرد توسعه شهر با مدل SWOT و."QSPM  مطالعات فرهنگی- اجتماعی خراسان، دوره یازدهم، ش 1 (پاییز): 105-125##
صارمی، حمیدرضا؛ خلاق­دوست، متین؛ خدابخشی، سحر (1395). روا­ن­شناسی محیط در معماری و شهرسازی. تهران: اول و آخر##
عباس‌زادگان، مصطفی (1384). "ابعاد اجتماعی- روان‌شناختی فضاهای شهری". نشریه بین‌المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید، دوره شانزدهم، ش 1 (بهار): 69-84##
عبدی، محمدحامد؛ علیزاده، هوشمند (1397). "کاربست ویژگی­های مکان امن و پایدار به منظور ارتقای امنیت فضاهای شهری (نمونه پژوهشی: محدوده مرکزی شهر سنندج)". شهر ایمن، دوره اول، ش 2 (تابستان): 1-30##
علیمردانی، مسعود؛ شرقی، علی؛ مهدنشین، نیره (1395). "بررسی نقش امنیت در سرزندگی و حیات شبانه فضاهای عمومی شهری". هنرهای کاربردی، دوره پنجم، ش 8 (زمستان): 15-26##
فردی، ربابه (1392)."بررسی راهکارهای ایجاد حس امنیت در طراحی محیط ­های بازی کودکان". در: همایش ملی معماری و شهرسازی انسان­گرا. قزوین: دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین: 1-10##
قاسمی، رقیه؛ ضرغام­پور، امیر؛ هاشمی، زهرا (1397)." ارزیابی نقش عوامل مؤثر بر احساس امنیت زنان در محیط­های شهری (مطالعه موردی: منطقه 11 تهران)". نشریه شهر ایمن، دوره اول، ش 4 (زمستان): 1-15##
کاملی، محسن؛ حسینی، سیدباقر (1398)."مدل­یابی رابطه ساختاری نظم محیط، حس تعلق و دلبستگی به مکان با میزان سطح امنیت". شهر ایمن، دوره دوم، ش 5 (بهار): 1-12##
کیایی، مریم؛ پیوسته­گر، یعقوب؛ حیدری، علی ­اکبر (1397)."بررسی کیفیت نفوذپذیری لبه به تأمین امنیت فضا (نمونه موردی: تحلیل فضایی ساختار تیمچه در بازارهای سنتی ایران)". هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، دوره بیست و سوم، ش 1 (بهار): 41-54##
گلکار، کوروش (1380). "مؤلفه ­های سازنده کیفیت طراحی شهری". صفه، دوره یازدهم، ش 32 (بهار و تابستان): 35-68##
لطفی، صدیقه، و دیگران (1393). "بررسی احساس امنیت در فضاهای عمومی (مطالعه موردی: کلان­شهر شیراز)". پژوهش و برنامه ریزی شهری، دوره پنجم، ش 19 (زمستان): 39-56##
مرکز آمار ایران (1395). سالنامه آماری استان خراسان جنوبی. بیرجند: سازمان برنامه و بودجه##
نایبی، هوشنگ؛ سلیمانی، مهدی (1396). "بررسی رابطه وضعیت کالبدی­ـ فضایی، جرم و احساس امنیت در فضاهای شهری (مطالعه موردی: پیاده­روها در شهر خرم آباد)". مطالعات جامعه ­شناختی شهری، سال هفتم، ش 22 (بهار): 1-22##
نیومن، اسکار (1387). خلق فضای قابل دفاع. ترجمه فائزه رواقی و کاوه صابر. تهران: طحان؛ هله##
وحیدا، فریدون؛ نگینی، سمیه (1391). "ساخت و اعتباریابی مقیاس هویت محل ه­ای". مطالعات شهری، سال دوم، ش 2 (بهار): 35-58##
یوسفی­ نژاد، ترانه؛ سوری، حمید (1396). "بررسی موانع ایمنی عابران پیاده و محدودیت­ های پیاده­روی در تهران (مطالعه کیفی)". ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت­ها، دوره پنجم، ش 4 (زمستان): 185-192##
Armitage, R. (2007). " Sustainability Versus Safety: Confusion, Conflict and Contradiction in Designing out Crime". In: Imagination for Crime Prevention: Essays in Honour of Ken Pease. Edited by G. Farrell, et al. Colorado: Lynne Rienner Publishers: 81-110##
Birks, D.; Davies, T. (2017)."Street network structure and crime risk: An agent-based investigation of the encounter and enclosure hypotheses". Criminology, Vol. 55, No. 4: 900–937##
Cristina Dias Lay, Mari, et al. (2007). "Urban security and spatial behavior: Syntactic and perceptual analysis of the central area of Porto Alegre". In: Proceedings, 6th International Space Syntax Symposium, Istanbul: 1-10##
Czarnecka, Kaja; Błażejczyk, Krzysztof; Takeshi, Morita (2021). "Characteristics of light pollution: A case study of Warsaw (Poland) and Fukuoka (Japan)". [Online] Available: https://doi.org/10.1016/j.envpol.2021.118113 [2021/10/23]##
Ejiogu, K. U. (2020). "Block-Level Analysis of the Attractors of Robbery in a Downtown Area". [Online] Available: https://doi.org/10.1177/2158244020963671 [2021/10/24]##
Gehl, J. (2013). Cities for people. Washington: Island Press##
Groff, E.; McCord, E. S. (2012). "The role of neighborhood parks as crime generators". Security journal, Vol. 25, No. 1: 1-24##
He, Z., et al. (2020). "Discovering the joint influence of urban facilities on crime occurrence using spatial co-location pattern mining". Cities, Vol. 99, No. 5: 1-12##
International Strategy for Disaster Reduction (2004). Living with risk: A global review of disaster reduction initiatives. United Nations Office for Disaster Risk Reduction, Vol. 1: 1- 429##
Monk, K.; Heinonen, J. A.; Eck, J. E. (2010). "Street robbery guide". Center for Problem-Oriented Policing, Vol. 2, No. 59: 1-84##
Moulay, Amine Ujang; Norsidah Said, Ismail (2017). "Legibility of neighborhood parks as a predicator for enhanced social interaction towards social sustainability". Cities, Vol. 61, No. 2: 58–64##
Ojani, S. (2019). "Studying the Effect of Urban Furniture on Urban Safety". Advances in Research, Vol. 19, No. 5: 1-9##
Shach-Pinsly, D.; Ganor, T. (2015). "Security sensitivity index: Evaluating urban vulnerability". Proceedings of the ICE, Urban Design and Planning, Vol. 168, No. 3:115–128##
Talen, E. (2006). "Neighborhood-level social diversity: Insights from Chicago". Journal of the American Planning Association, Vol. 72, No. 4: 431–446##
Yue, H., et al. (2018). "Modelling the effects of street permeability on burglary in Wuhan, China". Applied Geography, Vol. 98, No. 5: 177–183##
Yue, H.; Zhu, X. (2021). "The influence of urban built environment on residential burglary in China: Testing the encounter and enclosure hypotheses". Criminology & Criminal Justice, Vol. 21, No. 4: 508–528##