نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار تاریخ تشیع دانشگاه پیام نور مشهد

2 کارشناس ارشد تاریخ تشیع

چکیده

یکی از قطب های فرهنگی و معنوی که همواره در درازنای سده های اسلامی برای مردم ایران  به عنوان نماد دلدادگی به اهل بیت (ع) مورد توجه شیعیان قرار گرفته مقبره های فرزندان و نوادگان امامان تشیع است. ایران به عنوان پناهگاه نسبتاً امن برای شیعیان و بستری مناسب برای ترویج، رشد و اعتلای شیعه بوده است. فرزندان امام موسی الکاظم (ع) یکی از پرشمارترین مهاجران به سرزمین های ایران در دوره حاکمیت عباسیان است. این مقاله بر آن است تا با بررسی تحلیلی منابع تاریخی، به علل مهاجرت اولاد این حضرت و آثار و برکات آن بپردازد. بررسی علل مهاجرت سادات موسوی به ایران تا اندازه ای حکایت کننده وضعیت دوره سخت امام (ع) و آشکارسازی اوضاع زمانه آن حضرت است، و از طرفی تحولات دستگاه عباسیان در رویکردشان به اهل بیت را نشان می دهد. نگارندگان می کوشند در پی بررسی علل مهاجرت، میزان موفقیت این مهاجران در دستیابی به اهدافشان را بنمایانند و بخش اندکی از اوضاع اجتماعی، فرهنگی و مذهبی ایران آن دوران را تبیین نمایند. از بررسی شواهد ارائه شده در این نوشتار می توان دریافت که از جمله علل مهاجرت خاندان موسی الکاظم (ع) به ایران، محبوبیت ایشان در میان مردم و دور بودن این دیار علی الخصوص خراسان از مرکز خلافت، ظلم و ستم های خلفای عباسی در حق ایشان و ... بوده است که حضور آنان باعث گسترش تشیع و حوزه های علمیه و تربیت عالمان بسیاری در ایران شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Study of the Reasons of Migration of Moses Al-kazim (Peace be Upon Him) Dynasty to Iran and Khorasan and Its Effects and Blessings

چکیده [English]

In long periods of Islamic centuries one of the cultural and intellectual poles which always has been taken into the consideration of Iranian people as a symbol of liveliness to the holy family (peace be upon him) is the offspring and grandchildren tombs of Shia Imams. Iran was being as a relatively peaceful shelter for Shiites and suitable bed for propagation, growth and exaltation of Shiites. The offspring of Moses Al-kazim (peace be upon him) are one of the much more numerous emigrants to Iran territory in Abbasid ruling period. This article tries by analytic inspection of historic sources to investigate the reasons of descendants’ immigration of his holiness the prophet Moses and its effects and blessings. The study of the reason of migration of the followers of Prophet Imam Moses Sadat Mousavi to Iran reveals to some extent the unpleasant and difficult living period of Imam (peace be upon him) and the manifestation of era circumstances of that Imam and from the other hand indicates the transformation of Abbasid government system in their attitudes towards this holy family. The authors of present paper tries after following the reason of level of success of this family to indicate the success scale of this migrants in reaching of their aims and clarify some part of social, cultural and religious circumstances of that period of Iran. From the inspection of the revealed evidences in this research it can be found that among the immigration reasons of the offspring of Moses Al-kazim (peace be upon him) to Iran has been their popularity among people and the removal of this territory particularly Khorasan from the center of governorship, cruelty and oppressions of Abbasid Caliphs towards their right and so on which their presence caused the expansion of Shiites and the great religious theology schools and training much of seminarians in Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • The offsprings of Moses Al-kazim (Peace be Upon Him)
  • The Shiites Immigration
  • Iran
  • Abbasid Governorship
  • Khorasan
قرآن کریم##
آیتی، محمدحسین (1371). بهارستان: در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.##
ابن بابویه قمی، ابوجعفر محمدبن علی بن حسین بن موسی معروف به شیخ صدوق (بی تا). عیون الاخبار الرضا (ع). ترجمه محمدتقی اصفهانی. تهران: علمیه اسلامیه.##
ابن طباطبا، محمد بن علی (1360). تاریخ فخری (در آداب ملک داری و دولت های اسلامی). ترجمه محمد وحید گلپایگانی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.##
ابراهیم حسن، حسن (1366). تاریخ سیاسی اسلام، ج2. ترجمه ابوالقاسم پاینده. قاهره: جاویدان.##
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم (1368). مسالک و ممالک. به اهتمام ایرج افشار. تهران: علمی و فرهنگی.##
اصفهانی، ابوالفرج (1407ق.). الأغانی. بیروت: دارالفکر.##
الحموی الرومی البغدادی، شهاب الدین ابی عبدالله یاقوت بن عبدالله (1383). معجم البلدان، ج2. ترجمه دکتر علینقی منزوی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه)، معاونت معرفی و آموزش.##
بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین (1356ش). تاریخ بیهقی. تصحیح علی اکبر فیاض. مشهد: دانشگاه فردوسی.##
پیشوایی، مهدی (1391). سیره پیشوایان (نگرشی بر زندگانی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی امامان معصوم علیهم السلام). قم: مؤسسه امام صادق (ع).##
جعفریان، رسول (1387). حیات فکری و سیاسی امامان شیعه علیهم السلام. قم: انصاریان.##
جعفریان، رسول (1391). تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی. تهران: علم.##
جیهانی، ابوالقاسم بن احمد (1368). اشکال العالم. به کوشش فیروز منصوری. تهران: به نشر.##
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله (1375). تاریخ نیشابور. ترجمه محمد بن حسین خلیفه ی نیشابوری. تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگه.##
حرّ، حسین (1386). امام رضا (ع) و ایران. قم: دفتر نشر معارف.##
حسینیان، روح الله (1390). چهارده قرن تلاش شیعه برای ماندن و توسعه. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.##
حسینیان مقدم، حسین، و دیگران (1385). تاریخ تشیع 2: دولت ها، خاندان ها و آثار علمی و فرهنگی شیعه. زیر نظر سید احمدرضا خضری. تهران: سمت؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.##
حیدری آقایی، محمود، و دیگران (1385). تاریخ تشیع 1: دوره حضور امامان معصوم علیهم السلام، زیر نظر احمدرضا خضری. تهران: سمت؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.##
خطیب بغدادی، احمد بن علی (بی تا). تاریخ بغداد أو مدینة السلام. بیروت: دارالکتب العلمیه.##
خضری، احمدرضا (1378). تاریخ خلافت عباسی: از آغاز تا پایان آل بویه. تهران: سمت.##
رئیس السادات، حسین (1380). تاریخ خراسان در سده نخست هجری. مشهد: جلیل.##
زیدان، جرجی (1369). تاریخ تمدن اسلام. ترجمه علی جواهرکلام. تهران: امیرکبیر.##
سیوطی، جلال الدین (1952م.). تاریخ الخلفا. تحقیق محمد محی الدین عبدالحمید. مصر: بی نا.##
شریف قریشی، باقر (1369). تحلیلی از زندگانی امام  کاظم (ع)، ج2. ترجمه محمدرضا عطائی. قم: کنگره جهانی حضرت رضا (ع).##
شیخ قمی، عباس (1376). سفینه البحار. تهران: اسوه.##
شیخ قمی، عباس (1380ق.). منتهی الآمال، ج2. به تصحیح ابراهیم میانجی. بی جا: کتابچی.##
شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413ق). ارشاد. قم: بی نا.##
طباطبایی، محمدحسین (1361). شیعه در اسلام. بی جا: بی نا.##
طقوش، محمدسهیل (1383). دولت عباسیان (132-656 ق./750-1258م.). ترجمه حجت الله جودکی با اضافاتی از رسول جعفریان. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.##
عاملی، جعفر مرتضی (1359). زندگانی سیاسی هشتمین امام ( متن فشرده)، ترجمه سید خلیل خلیلیان. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.##
عرفانیان، مهدی؛ حسینی، علی (1393). "بازکاوی شخصیت حسین بن موسی الکاظم (ع)". در: مجموعه مقالات برگزیده اولین همایش پژوهشی بزرگداشت حضرت حسین بن موسی الکاظم (ع). اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان جنوبی. تهران: فکربکر: 53-77.##
عرفان منش، جلیل (1391). مهاجران موسوی (بررسی علمی زندگانی فرزندان و نوادگان حضرت امام موسی کاظم (ع) و علل مهاجرت آنان به ایران). تهران: امیرکبیر.##
قمی، حسن بن محمد بن حسن (1361). تاریخ قم. به تصحیح و تحشیه جلال الدین تهرانی. تهران: توس.##
کریمی، محمود؛ دیمه کار گراب، محسن (1391). "اهمیت خراسان قبل و بعد از ورود امام رضا (ع) به آن". در: مجموعه مقالات برگزیده جشنواره بین المللی امام رضا (ع). به اهتمام علی شریفی. تهران: بنیاد فرهنگی و هنری امام رضا (ع): 89-107.##
محمدی اشتهاردی، محمد (1377ش). سیره چهارده معصوم علیهم السلام. تهران: مطهر.##36.مدرسی، محمدتقی (1369). امامان شیعه و جنبش های مکتبی. ترجمه حمیدرضا آژیر. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش های اسلامی.##
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین بن علی (1344). مروج الذهب و معادن الجوهر، ج2. ترجمه ابوالقاسم پاینده. تهران: علمی و فرهنگی.##
مشهدی محمد، عباس (1383). مشهدالرضا (ع). تهران: عباس (حمید) مشهدی محمد.##
مطهری، مرتضی (1378). سیری در سیره ائمه اطهار (ع). تهران: صدرا.##
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (بی تا). حدیقةالشیعه. تهران: علمیه الاسلامیه.##
میرحسینی، یحیی (1391). "گفتمان های غالب در اندیشه امام رضا (ع)". در: مجموعه مقالات برگزیده جشنواره بین المللی امام رضا (ع). به اهتمام علی شریفی. تهران: بنیاد فرهنگی و هنری امام رضا (ع): 35-70.##
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب (1356ش). تاریخ یعقوبی، ج2. ترجمه محمدابراهیم آیتی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.##
یعقوبی، احمدبن واضح (بی تا). تاریخ الیعقوبی. بیروت: دارصادر.##