نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محبوبه جعفری بائی ¹
• علی رحمانی فیروزجاه ²
• یعقوب فروتن ³
• منوچهر پهلوان ⁴

¹ دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل.

² دانشیار گروه جامعه شناسی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحدبابل

³ دانشیار جمعیت شناسی گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران

⁴ استادیار گروه جامعه شناسی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل

چکیده

چکیده
به دلیل اهمیت تحولات جمعیتی ایران در چهار دهه­ اخیر، موضوع محوری این مقاله مسأله‌شناسی تغییر ساختار خانواده با استفاده از بررسی آمار وقایع حیاتی ولادت، ازدواج و طلاق موجود در آرشیو سازمان ثبت احوال کشور است. در تحلیل تغییرات ایجاد­شده در ساختار خانواده، از تئوری­های گذار جمعیتی، انتخاب عقلانی و جهانی­شدن، بهره گرفته شده ­است. با روش اسنادی و تحلیل ثانویه­، به بررسی آمارهای ولادت، ازدواج، طلاق، میانگین سن مادران، تغییر گروه­های سنی مادران، مقایسه ازدواج زنان و باروری براساس گروه سنی، تغییرات نسبت 100 ازدواج به طلاق، پرداخته شده­است. نتیجه مطالعات نشان داد آمارهای وقایع حیاتی از سال 1395-1355 در استان­های خراسان بزرگ، علاوه بر تأثیر سیاست­های اجرائی­شده، گویای تغییر در نگرش و عملکرد خانواده و در نتیجه، کاهش فرزندآوری، کاهش تمایل به تشکیل خانواده و ازدواج و رشد قابل تأمل طلاق ­است. میانگین سن مادران در هر سه استان افزایش یافته­است. بیشترین ولادت در استان­های مذکور به مادران 29-25 سال و کمترین فرزندآوری به مادران بالای 49 سال اختصاص دارد. نتیجه مقایسه ولادت­های سال 1397 با 1389 براساس گروه سنی مادران، نشان داد که رتبه اول فرزندآوری از مادران 24-20 سال به 29-25 سال و رتبه دوم ولادت از مادران 29-25 سال به 34-30 سال تغییر یافته­است که این امر نشان از بالارفتن سن فرزندآوری مادران در استان­های مذکور دارد. زنان کمتر از 15-24 سال ساکن روستا، بیشتر از زنان شهری در بازه سنی مشابه اقدام به فرزندآوری می­کنند. بر مبنای تئوری گذار دوم جمعیتی، هرچه توسعه­یافتگی در جامعه­ای بالاتر می­رود، میزان باروری و ازدواج در آن کاهش و طلاق رشد می­یابد. از طرفی تشدید روابط اجتماعی بدون مرز در قالب شبکه­های گسترده ارتباطی و ارزیابی عقلانی والدین از منافع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی داشتن فرزند، موجب تغییر نگرش و ارزش­ها در خانواده شده و زمینه تغییر ساختار خانواده را در استان­های مذکور فراهم نموده ­است.

کلیدواژه‌ها

• ساختار خانواده
• ولادت
• ازدواج
• طلاق
• گروه سنی مادران
• گذار جمعیتی

20.1001.1.26766116.1400.15.4.1.7

عنوان مقاله [English]

Changes in family structure from the perspective of registration statistics (Case study: Great Khorasan)

چکیده [English]

Abstract
Due to the importance of demographic changes in Iran in the last four decades, the central theme of this article is the problem of family structure change using a review of vital events of birth, marriage, and divorce in the archives of the Civil Registration Organization.  Theories of demographic transition, rational choice, and globalization have been used to analyze changes in family structure.  Documentary method and secondary analysis have examined the statistics of births, marriages, divorces, the average age of mothers, changes in mothers' age groups, comparison of women's marriages and fertility by age group, changes in the ratio of 100 marriages to divorces.  The results of studies showed that: Statistics of essential events from 1355 to 1395 in the provinces of Greater Khorasan, in addition to the impact of implemented policies, indicate a change in family attitudes and practices and, consequently, reduced fertility, reduced desire to start a family and marriage and  There has been considerable growth in divorce.  The average age of mothers has increased in all three provinces.  The highest number of births in the mentioned provinces is mothers aged 25-25 and the lowest number of children to mothers over 49 years old.  The result of comparing births in 1397 with 1389 based on the age group of mothers showed that the first rank of childbearing from mothers aged 20-24 to 25 to 29 years and the second rank of births from mothers aged 25-25 years has changed to 30-30 years, which indicates an increase in maternal age.  It has in the mentioned provinces.  Women under the age of 15 to 24 living in rural areas are more likely to have children than urban women in the same age group.  According to the second population transition theory, the higher the development in a society, the higher the fertility rate, the lower the marriage rate, and the higher the divorce rate.  On the other hand, the intensification of borderless social relations in the form of extensive communication networks and parents' rational evaluation of the economic, social, and cultural benefits of having a child, has changed attitudes and values ​​in the family and provided the basis for changing family structure.

کلیدواژه‌ها [English]

• Keywords: family structure
• birth
• marriage
• divorce
• age group of mothers
• demographic transition