نویسندگان

• محمدصادق فربد ¹
• عالیه رضاییان ²

¹ استادیار جامعه شناسی فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

² کارشناس ارشد مردم شناسی

چکیده

هنر بافتن در تربت جام با نام «فرت بافی» یا «بافت پارچه» با نقوش متفاوت و ساده روستایی - متعلق به آن دیار- شناخته می شود. فرت بافی گرچه مانند ابریشم یا حریربافی یزد، بردبافی نیشابور و گلیمچه بافی گیلان شهرت ملی ندارد؛ اما در این منطقه کاملاً شناخته شده است و از جمله مشاغل خانگی به شمار می آید که نقش پررنگی در ایجاد اشتغال زنان دارد و با دستگاهی بسیار ابتدایی انجام می‌شود، که از وسایل محیط اطراف بافندگان ساخته شده است. این پژوهش می‌کوشد تا این هنر مهجور و ناشناخته منطقه و سرزمین تربت جام امروز و بوژگان یا بوزجان قدیم را توصیف و واکاوی کند. سرزمینی خشک و کویری که با زمزمه ی بادهای سیاه و بی رحم خو گرفته، اما مردمان خستگی ناپذیرش پنجه در پنجه ی طبیعت انداخته اند و به گاه کار و به هنگامه ی هنرمندی تصاویر خیره کننده ای آفریده اند. در این پژوهش از رهگذر مصاحبه با بافندگان مشخص شد که فرت بافی، قدمتی دیرین و چند صد ساله دارد و در مسیر رشد و تکوین خود، آرام آرام و پا به پای زندگی شبانی و کشاورزی مردمانی که همواره حاصل دسترنج خویش را مصرف کرده اند، قد کشیده و جایی برای خود در جوانب مسائل اقتصادی، هنری، ادبی و اعتقادی باز کرده و جزئی جدایی ناپذیر از زندگی مردمان این خطه شده است. از آنجا که فرت بافی در منابع پژوهشی مکتوب فاقد منبع بوده است، بر دشواری تحقیق افزوده شد؛ اما با این وجود چگونگی بافت، طراحی نقش ها، تشریح دقیق دستگاه فرت بافی مستند به تصاویر و عکس های گرفته شده در کنار رابطه ی آن با ادبیات و سروده های محلی در هنگام بافتن- از سوی زنان روستایی بافنده تربت جامی- و تأثیر آن در اقتصاد خانواده روستایی و نیز دشواری ها و عوامل مضر این هنر، به همراه پیشنهادهایی برای بقای فرت بافی، مطرح و مورد پژوهش قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

• فرت
• فرت بافی
• تربت جام
• هنر و زن
• اقتصاد

موضوعات

• هنر

عنوان مقاله [English]

Anthropological Analysis of Fort-weaving Art Case Study: Torbat e Jam

نویسندگان [English]

• Mohammad Sadegh Farbod ¹
• Aliyeh Rezaiyan ²

¹ Assistant Professor in Cultural Sociology of Islamic Azad University of Central Tehran Unit

² Ma in Anthropology

چکیده [English]

The art of Weaving in Torbat e Jam is known with the name of Fort-weaving (Traditional cloth Weaving) or cloth-weaving with its simple and various designs related to that area. Although Fort-weaving is not known much like the Yazd's silk-weaving, Neyshabour's Bard-weaving and Gilan's Gelimcheh-weaving throughout the Country, it is known greatly in this area and is included among the domestic occupations which plays a significant role in the establishment of employment for women and is done with an elementary machine which is made of inhabitants surrounding devices. This investigation aims at describing and investigating this separated and unknown area of today's Torbat e Jam and the former Boozhgan or Boozgan. An arid and desert-like land which has grown accustomed to the humming of ruthless winds, but its indefatigable inhabitants has strived hard with nature and at time of ingeniousness has produced startling pictures. In this study, through interview with the weavers, it was found that Fort-weaving dates back to several hundred years ago and in the course of their growth and evolution, the agricultural and pastoral life of the people who earned their living through their own products improved gradually and found its place in economic, artistic, literary and other aspect of people's life and became an indispensible part of these people life. Since accounts of Fort-weaving is not included in written research resources, this issue add to the difficulty of the study, however, the how of weaving, maps designs, a detailed description of Fort-weaving machine is based on pictures, photographs taken, as well as its relation to literature and local songs-by rural women- and its effect on the economy of rural families and difficulties and harmful elements on this art, accompanied by suggestions for the permanence of Fort-weaving discussed and studied

کلیدواژه‌ها [English]

• Fort
• Fort-weaving
• Torbat e Jam
• Art and woman
• economy