نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه بیرجند

2 عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه بیرجند

چکیده

خاندان علم از گذشته دور موقعیت ویژه ای در شرق ایران داشته که با به قدرت رسیدن حکومت قاجاریه جایگاه آنان به عنوان یک حکومت محلی تثبیت و تحکیم گردیده است. در این دوره علی رغم وجود کشاکش قدرت میان دو ابرقدرت آن دوره یعنی انگلستان و روسیه، جریان داشتن مسأله شرق (بازی بزرگ) و کشمکش برخی حکام محلی با دولت قاجار، خاندان خزیمه نه تنها بقا می یابند؛ بلکه موقعیت و جایگاه خود را فزونی می بخشند. سؤال این تحقیق بررسی چرایی حفظ موقعیت خاندان علم تا پایان دوره قاجاریه در این منطقه است، فرضیه این نوشتار این است که در جریان بازی بزرگ دو ساختار وجود دارد. ساختار اول دولت های استعماری روس و انگلیس و ساختار دوم دولت مرکزی قاجار می باشد؛ نقش خاندان علم به عنوان کارگزار، واسطه گر و تعادل بخش منافع ابرقدرت ها و دولت مرکزی است و همین امر بقا و گسترش حیطه قدرت آنان را تضمین می نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Qayenat and the Great Game. Tow Structures from one Agent

چکیده [English]

The knowledge clan had a special position in the East of Iran from the far past that by reaching to the authority of Qajar rule, their status as a local governorship has been stabilized and strengthened. In spite of the existence of power struggle in this period between two superpowers of that era, that is to say, England and Russia, the flux of the East problem (The Great Game) and the contention of some local rulers with Qajar government, the family of Khazimeh not only continue to its survival, but also exceed their position and status. The inquiry of this research is the investigation of the reason of status retention of the knowledge clan still at the end of Qajar epoch in this region. The hypothesis of this writing is that there is two structures in the course of the Great Game. The first structure is the colonial powers like the Russia and England and the second structure is the central government of Qajar. The role of the knowledge clan is as an official agent, intermediator and balance establishers of the superpowers and the central government profits and this same function guarantees their survival and extension of their domain of power in this period

کلیدواژه‌ها [English]

  • Theory of structure- agent
  • knowledge clan
  • Qajar
  • Russia
  • England
آرامجو، علی؛ ملک زاه، الهام (1390). "قاینات و قدرت های بزرگ در دوره قاجاریه (1210-1344 ق.): بررسی اوضاع سیاسی قاینات". فصلنامه مطالعات فرهنگی - اجتماعی خراسان، سال پنجم، ش 19 (بهار): 1-25.##
آیتی، محمدحسین (1371). بهارستان در تاریخ و تراجم رجال قائنات و قهستان. مشهد: دانشگاه فردوسی.##
اتیت، جی. پی. (1364). سیستان. ترجمه احمد موسوی. زاهدان: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی سیستان و بلوچستان.##
اعتصام الملک، میرزا خانلرخان (1351). سفرنامه میرزا خانلرخان اعتصام الملک نایب اول وزارت امور خارجه. تهران: فردوسی.##
اعتماد السلطنه، محمدحسن (1356). خلسه مشهور به خوابنامه. به کوشش محمود کتیرایی. تهران: توکا.##
افشار سیستانی، ایرج (1369). سیستان نامه. تهران: نشر مرغ آمین.##
اندری یوا، النا (1388). روسیه و ایران در بازی بزرگ (سفرنامه ها و شرق گرایی). ترجمه الهه کولائی و محمدکاظم شجاعی. تهران: دانشگاه تهران.##
بابایی، غلامرضا؛ آقایی، بهمن (1365). فرهنگ علوم سیاسی. تهران: ویس.##
بهزادی، سالار (1372). بلوچستان در سال های 1307 تا 1377 ق. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.##
سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی. اداره اسناد (1382). اسناد حضور دولت های بیگانه در شرق ایران. به کوشش الهه محبوب فریمانی. مشهد: آستان قدس رضوی، واحد فرهنگی.##
خسروی زارگز، مسلم؛ فرزانه پور، حسین (1390). "بررسی موقعیت ژئوپلتیکی خراسان جنوبی و تأثیر آن بر امنیت ملی کشور با تأکید بر شهربیرجند". فصلنامه مطالعات فرهنگی- اجتماعی خراسان، سال پنجم، ش20 (تابستان): 19-42.##
خلیلی، محسن (1390). "ویژگی های بافتار ژئوپلتیک ایران دوران قاجار از منظر سفرنامه نویسان روسیه". فصلنامه علمی-پژوهشی تاریخ اسلام و ایران، دانشگاه الزهرا (س)، سال بیست و یکم، دوره جدید، ش 12، (زمستان): 105-142.##
درستی، احمد (1379)."دیدگاه های مختلف جامعه شناختی درباره مسأله کارگزار و ساختار". نشریه علوم سیاسی، سال سوم، ش12 (زمستان): 230-244.##
ریترز، جورج (1384). نظریه های جامعه شناسی در دوره معاصر. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: علمی.##
ستوده آرانی، محمد (1381). "رابطه ساختار- کارگزار: چارچوبی برای مطالعه تحول سیاست خارجی ایران". فصلنامه سیاست خارجی، سال شانزدهم، ش1 (بهار): 1-32.##
سروش، محمدرضا (1383). "بازخوانی و بررسی یک سند تاریخی". مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند، دوره اول، ش 4 (تابستان): 47-56.##
شاهدی، مظفر (1377). زندگی سیاسی خاندان علم. تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.##
فوران، جان (1378). مقاومت شکننده. ترجمه احمد تدین. تهران: خدمات فرهنگی رسا.##
کاتوزیان، محمدعلی (1379). مشاهدات و تحلیل اجتماعی و سیاسی از تاریخ انقلاب مشروطیت ایران. تهران: شرکت سهامی.##
کاظم‌زاده، فیروز (1354). روس و انگلیس در ایران 1864 ـ 1914پژوهشی درباره امپریالیسم. ترجمه: منوچهر امیری. تهران: کتاب‌های جیبی.##
کرزن، جرج ناتانیل (1376). ایران و قضیه ایران، ج1. ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: علمی و فرهنگی.##
کریمی زنجانی اصل، محمد؛ حسینی گل سفیدی، آمنه (1375). "ناسازگاری در قدرت سیاسی، نگاهی گذرا به ساختار قدرت سیاسی در ایران عصر قاجار (از ابتدا تا ظهور مشروطیت)". اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال پنجم، ش 113 و 114(بهمن و اسفند): 84-99.##
گرگور، ای. ام. (1366). شرح سفری به ایالت خراسان و شمال غربی افغانستان، ج2. ترجمه اسدالله توکلی طبسی. مشهد: آستان قدس رضوی، واحد فرهنگی.##
لیتل، دانیل (1373). تبیین در علوم اجتماعی (درآمدی بر فلسفه علم الاجتماع). ترجمه عبدالکریم سروش. تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.##
مارش، دیوید؛ استوکر، جری (1384). روش و نظریه در علوم سیاسی. ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.##
مجتهدزاه، پیروز (1378). امیران مرزدار و مرزهای خاوری ایران. ترجمه حمیدرضا ملک محمدی نوری. تهران: شیرازه.##
مجتهدزاه، پیروز (1386). بازیگران کوچک در بازی بزرگ: استقرار مرزهای شرقی ایران و پیدایش افغانستان. ترجمه عباس احمدی. تهران: نشر معین.##
مهربخش، علی (1385). "از هریوند تا دارالحکومه قاینات". فرهنگ خراسان جنوبی، سال اول، ش 2 (پاییز): 163-184.##
نجف زاده، براتعلی (1388)."پژوهشی پیرامون استقرار کارگزاری خارجه قاینات و روابط حکام محلی با کارگزاران در عصر قاجار". فصلنامه فرهنگ خراسان جنوبی، سال اول، ش 2 (پاییز): 71-87.##
نصری، قدیر (1385). "فهم کنستراکتیویسی امور سیاسی". فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سوم، ش 34 (زمستان): 713-736.##
ییت، چارلز ادوارد (1365). سفرنامه خراسان و سیستان. ترجمه قدرت‌اللهروشنی زعفرانلو و مهرداد رهبری. تهران: یزدان.##
Friedman, Gil; Starr, Harvey (1997). Agency, Structure, and Iterational Politics: Form ontology to Empirical Inquiry. New York: Routledge.##
Giddens, Anthony (1984). The constitution of society, outline of Theory of structuration. Cambridge: policy publisher.##
Greaves, Rose Louise (1959). Persia and the Defence of India 1884-1892. London: Athlone.##
Hay, C. (1995). "Structure and agency". In: Theory and methods in Political Science. compiler D. Marsh and G. stokrt. London: Macmillan: 160-159.##
Lenczowski, George (1949). Russia and the the West in Iran, 1948-1918: New York: Cornell university.##
Mojtahed-zadeh, Pirouz (2004). small Players of the great game. London: Routledge.##