نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه بیرجند

چکیده

اسحاق زایی ها از قبایل ابدالی بودند که در اطراف قندهار زندگی می کردند و همزمان با تثبیت حکومت قاجار و قدرت گرفتن محمود شاه، بر لاش و جوین مسلط شدند و شاه پسندخان توانست قلعه های لاش و جوین را بازسازی کند. سردار احمدخان اسحاق زایی همزمان با میرعلمخان حاکم قاینات، قدرت این خاندان را به اوج رساند. اگرچه او در جنگ قاجارها و افغان ها قلمروش را از دست داد، ولی بعدها توانست آن را بهدست آورد و بهعنوان مهمترین حاکم محلی سیستان ظاهر شود. او توانست با میرعلمخان رقابت کند و پس از تجزیهی هرات با کمک امرای افغان و انگلیسی ها لاش و جوین را به قلمرو ایران برگرداند.
در این مقاله خاستگاه اسحاق زایی ها و نحوهی به قدرت رسیدن آن ها در لاش و جوین، رابطه با دربار قاجار و تأثیر مسألهی هرات بر موقعیت این خاندان، رابطه با میرعلم خان حاکم قاینات در زمان جنگ هرات و پیامدهای آن، علل تجزیهی لاش و جوین از ایران، موضعگیری در حکمیت گلدسمید و اثرات آن، علل ناکامی ایران در الحاق دوبارهی لاش و جوین به سیستان در زمان جانشینان سردار احمدخان و رابطهی اسحاق زاییها با شوکتالملک ها مورد بررسی قرار می گیرد. اسناد و مدارک موجود نشان می دهد با اینکه میرعلمخان توانست منطقه لاش و جوین را تصرف و با سردار احمدخان اسحاق زایی معاهده صلح امضاء کند، ولی ضعف سیاسی ایران در مقابل زیادهخواهی افغان ها و انگلیسی ها باعث جدایی آن منطقه از قاینات شد و بعد از مرگ سردار احمدخان نیز علیرغم وجود فرصت هایی طرح الحاق این منطقه به ایران عملی نشد.

کلیدواژه‌ها

  1. آدمیت، فریدون (1362). امیرکبیر و ایران. تهران: خوارزمی. 2. آیتی، محمد حسین (1371). بهارستان در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان. مشهد: دانشگاه فردوسی. 3. اسناد وزارت خارجه، اسناد مکمل، کارتن 16 سند 198 و کارتن 16 سند 140 و کارتن52، سند252. 4. اعتصام الملک، میرزا خانلرخان (1351). سفرنامه خانلرخان اعتصام الملک. تهران: منوچهر محمودی. 5. اصفهانیان، کریم (1346). مجموعه اسناد و مدارک فرخ خان امین الدوله. تهران: دانشگاه تهران. قسمت اول. 6. اصفهانیان، کریم (1358). مجموعه اسناد و مدارک فرخ خان امین الدوله. تهران: دانشگاه تهران. قسمت دوم و سوم.7. الفنستون، مونت استوارت (1376). افغانان، جای، فرهنگ، نژاد (گزارش سلطنت کابل). ترجمه محمد آصف فکرت. مشهد: آستان قدس رضوی. بنیاد پژوهش های اسلامی.8. بهمنی قاجار، محمد علی (1385). ایران و افغانستان از یگانگی تا تثبیت مرزهای سیستان. تهران: تاریخ دیپلماسی و مرکز اسناد وزارت امور خارجه.9. بی نا، علی اکبر (1383). تاریخ سیاسی ایران. تهران: دانشگاه تهران.10. خانیکوف، نیکلای ولادیمیروویچ (1375). سفرنامه خانیکوف (گزارش سفر به بخش جنوبی آسیای مرکزی). ترجمه اقدس یغمایی و ابوالقاسم بیگناه. مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.11. خدابنده لو، محمد ابراهیم (1343). "روزنامه سفر خراسان و سیستان". به کوشش ایرج افشار. فرهنگ ایران زمین. سال نهم، ش 12 (بهار): 122-144. 12. خلیلی، خلیل الله (1382). آثار هرات. تهران: محمد ابراهیم شریعتی افغانستانی. 13. خور موجی، محمد جعفر (1344). تاریخ قاجار حقایق الاخبار ناصری. به کوشش حسین خدیوجم. تهران: کتابفروشی زوار. 14. دهخدا، علی اکبر.  لغت نامه فارسی، ذیل "استقرار". 15. رشتیا، قاسم (1346). افغانستان در قرن نوزدهم. کابل: مطبعه دولتی. 16. ریاضی هروی، محمد یوسف (1368). عین الوقایع تاریخ افغانستان در سال های 1207- 1324ق. به کوشش محمد آصف فکرت هروی. تهران: بنیاد موقوفات دکتر افشار. 17. زاهدی اصل، محمد (1375). "از چشم وزیر دربار". پیام امروز. ش 13 (خرداد و شهریور): 91-106. 18. سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی (1382). اسناد حضور دولت های بیگانه در شرق ایران. به کوشش الهه محبوب فریمانی. مشهد: سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی. 19. سایکس، سرپرسی (1336). سفرنامه ژنرال سرپرسی سایکس یا ده هزار میل در ایران. ترجمه حسین سعادت نوری. تهران: ابن سینا. 20. سپهر، محمد تقی (1377). ناسخ التواریخ تاریخ قاجاریه. تهران: اساطیر. 21. طلایی، زهرا (1380). گزیده اسناد (نگاهی به تاریخ خراسان از روزگار صفویه تا قاجاریه. مشهد: سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس.22. قندهاری، سید ابوالحسن (1368). گزارش سفارت کابل. سفرنامه سید ابوالحسن قندهاری در 1286 و اسناد مربوط به آن. به کوشش محمد آصف فکرت. تهران: بنیاد موقوفات افشار. 23. کاتب هزاره، ملا فیض محمد (1373). سراج التواریخ. تهران: مؤسسه تحقیقات و انتشارات بلخ.24. کرمانی، ذوالفقار (1374). جغرافیای نیمروز. به کوشش عزیز الله عطاردی. تهران: عطاردی.25. گریگوریان، واتان؛ عالمی کرمانی، علی (1388). ظهور افغانستان نوین. تهران: محمد ابراهیم شریعتی افغانستانی.26. مجتهدزاده، پیروز (1386). بازیگران کوچک در بازی بزرگ: استقرار مرزهای شرقی ایران و پیدایش افغانستان. ترجمه عباس احمدی. تهران: معین.27. مصاحب، غلامحسین. دایرة المعارف فارسی، ج 1. ذیل "استقرار".28. مرکز اسناد آستان قدس: 4/70988- 3/71482- 2و1/71482- 4315- 1/6875. 29. مک گریگور، سی ام (1368). شرح سفری به ایالت خراسان و شمال غربی افغانستان. ترجمه اسدالله توکلی. مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی. 30. منصف، محمد علی (1354). امیر شوکت الملک علم (امیر قاین). تهران: امیرکبیر.31. میرزا موسی کارگزار (1383). روزنامه سفر به سیستان. به کوشش عباس اویسی و برات ده مرده. زاهدان: تفتان. 32. وحیدنیا، سیف ا.. (1362). قرارها و قراردادهای دوران قاجار. تهران: عطایی.33. هدایت، رضا قلی خان (1381). روضه الصفای ناصری. تهران: اساطیر.

34. Bellew, Henry Walter (1873). Record of the march of the mission to Seistan, Calcutta, printed at the foreign department press.35. Bellew, Henry Walter (1874). From the Indus to the Tigris, London, ludgate hill.36. Goldsmid . F.J (1873). “Journey from Bandar Abbas to Mash-had by Sistan , with some Account of the last-named province” journal of the royal geographical society of London, vol. 43 , Blackwell publishing on behalf of  Royal Geographical Society (with the Institute of  britith Geographers) , 65-83.