نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه بیرجند

2 استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند

چکیده

سنگ نگاره ها یا هنر صخره ای، یکی از کهن ترین آثار تاریخی و هنری به جای مانده از بشر هستند. این نقوش از جمله هنرهایی هستند که در نقاط مختلف ایران پراکنده اند و هر یک نشانی از دنیای باستان دارند. این پژوهش، به بررسی و مطالعه سنگ نگاره های آسو پرداخته است. سنگ نگاره های نویافته آسو در ناحیه ای کوهستانی به فاصله 300 متری در جنوب روستای آسو در شهرستان بیرجند، در استان خراسان جنوبی قرار دارد. روش بررسی نگاره ها، پیمایشی بوده که از تک تک نقوش عکس برداری و سپس طراحی صورت گرفته است و در روش کتابخانه ای به بررسی تطبیقی نقوش با دیگر سنگ نگاره های ایران پرداخته شده است. اهداف اصلی پژوهش شامل معرفی و بررسی نقوش سنگ‌نگاره آسو، مطالعات انسان‌شناسی در مورد نقوش، مطابقت نقوش با شرایط اقلیمی (پوشش گیاهی و جانوری)، بررسی تطبیقی و تشابهی نقوش با دیگر نقاط و گاهنگاری پیشنهادی براساس شواهد موجود است. نقوش یافت شده در این محوطه شامل 51 نقش که در برگیرنده نقوش؛ حیوانی، انسانی، نمادین و ابزارآلات است که اغلب به صورت تک نگاره و گاه مجموعه ای بوده که در خلق این نقوش از روش کوبشی استفاده شده است. با بررسی های انجام گرفته می توان پی برد که نقوش مورد نظر از نظر کیفی و کمی با دیگر نقوش یافت شده در دیگر مناطق ایران و خارج از مرزهای کنونی ایران، قابل بررسی و تحلیل هستند.

کلیدواژه‌ها

آناتی، امانوئل (1377). "نوشتن بر دیوار". ترجمه  محمد اسکندری. پیام یونسکو، سال بیست و نهم، ش 335 (اردیبهشت): 10-16.##اتفاقی، هاشم (1392). "سنگ نگاره های چاه چشمه فردوس". در: مجموعه مقالات برگزیده اولین همایش ملی باستان شناسی ایران، دستاوردها، فرصت ها، آسیب ها.  گردآورنده دانشگاه بیرجند. بیرجند: دانشکده هنر، دانشگاه بیرجند: 157-169.##افضل طوسی، عفت السادات (1391). "گلیم حافظ نگاره بزکوهی از دوران باستان". فصلنامه علمی پژوهشی نگره، سال هفتم، ش 21 (بهار): 54- 67.## افضل طوسی، عفت السادات (1383). "هنر صخره ای". ترجمه  مهران هاشمی. کتاب ماه هنر، ش 71 و 72 (مرداد و شهریور): 110-119.##پیردیگار، ژان (1385). مردم شناسی انسان و حیوانات اهلی. ترجمه  اصغر کریمی. تهران: نشر افکار.##تاجبخش، هدایت؛ جمالی، سیروس (1374). نخجیران از آغاز تا امروز. تهران: موزه آثار طبیعی و حیات وحش ایران.##حصارنوی، علیرضا (1381). "سنگ نگاره های دره گنج شهرستان تفت". مجله اثر، ش 35 (پاییز):180- 186.##رشیدی  نژاد، مسعود؛ دلفانی، میثم؛ مصطفی زاده، نرگس (1388). "معرفی سنگ- نگاره های جربت، شهرستان جاجرم". پژوهش های باستان‌شناسی مدرس، سال اول، ش 2 (پاییز و زمستان): 166- 174.##رضایی، جمال؛ کیا، صادق (1330). گزارش نوشته ها و پیکرهای کال چنگال. تهران: انجمن ایرانویج.##رضایی، مهدی؛ جودی، خیرالنساء (1389). "اشکفت نگاره های هلوش؛ معرفی، توصیف، تفسیر و گاهنگاری". [پیوسته] قابل دسترس در: [25/1/1394] 7819 /http://anthropology.ir/article##
رفیع فر، جلال الدین (1384). سنگ نگاره های ارسباران. تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، پژوهشکده مردم شناسی.##صالح پور، زینت (1386). "اسب در فرهنگ ایرانی". فصلنامه نجوای فرهنگ، سال دوم، ش 4 (تابستان): 155- 162.##صمدی، مهرانگیز (1367). ماه در ایران، از قدیمی ترین ایام تا ظهور اسلام. تهران: علمی و فرهنگی.##فرخ نیا، رحیم (1381). مقدمه ای بر مردم شناسی. همدان: دانشگاه بوعلی سینا.##فرهادی، مرتضی (1377). موزه هایی در باد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.##قربانی، حمیدرضا (1392). گزارش بررسی و مطالعه باستان شناسی و انسان- شناختی نقوش صخره ای (سنگ‌نگاره های استان خراسان جنوبی). بیرجند: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی.##کریمی، فریبا (1386). "نگرشی نو به کنده نگاره های صخره ای ایران". باستان پژوهی، سال دوم، ش 3 (بهار و تابستان): 20-34.##لباف خانیکی، رجبعلی؛ بشاش، رسول (1373). سنگ نگاره های لاخ مزار بیرجند: سلسله مقالات پژوهشی. تهران: انجمن آثار ملی.##مشیری، رحیم (1380). جغرافیای کوچ نشینی. تهـران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت).##هاشمی زرج آباد، حسن (1391). گزارش بررسی سیستماتیک باستان شناختی بخش شوسف نهبندان. بیرجند: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی [چاپ نشده].## هاشمی زرج آباد، حسن (1392). "معرفی و تحلیل سنگ نگاره های  نویافته بخش شوسف نهبندان". فصلنامه مطالعات فرهنگی - اجتماعی خراسان، سال هشتم، ش 2، پیاپی 30، (زمستان): 161-193.##هال، جیمز (1390). فرهنگ نگاره ای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمه  رقیه بهزادی. تهران: فرهنگ معاصر.##
Alizadeh, A. (2004). "Mobile Pastoralism and Prehistoric Exchange". In: persiens antike pracht. Bochum: Bochum museum: 76-91.##Hashemi Zarajabad, H.; Taghavi, A.; Farzin, S. (2013). "Investigation in Newly Recovered Reliefs From Nehbandan in The Province of Southern Khorasan". Europaen Journal of Scientific Research,Vol. 2, No. 4: 123-134.##Moradi, H.& et al. (2013). "Study and Typological Comparison of Petroglypgs in the Marzbanik Valley, Baluchestan, Iran". Time And Mind: The Journal of Archaeology, Consiousness And Culture, Vol. 6, No. 3: 331-350.##Vahdati, A. A. (2012). "A Preliminary Report on a newly discovered Petroglyphic Complex near Jorbat, the Plain of Jajarm, North-eastern Iran". Paleorient, Vol. 37, No. 2: 177-187.##