نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار علوم سیاسی دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

در ادبیات ایران، مهدی اخوان ثالث (م. امید، 1307ـ 1369) یکی از شاعران سیاسی و متعهد معاصر ایرانی است که نمود این تعهد اجتماعی و سیاسی در بسیاری از اشعار او به روشنی قابل مشاهده است. این شاعر خراسانی، همواره به جامعه و زندگی مردم و مشکلات آنان توجه ویژه داشته است. در پی رخداد کودتای 28 مرداد 1332 که بر افکار و عمق احساسات عمومی ایرانیان تأثیر گذاشت و درون مایه ای از احساسات نومیدانه و سرخوردگی را به ارمغان آورد، ظلم ستیزی و آزادی خواهی به صورت یکی ازدغدغه های اصلی اخوان در سروده هایش نمود یافت. این نوشتار پس از بررسی آثار شاعر با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از شیوه تحلیل محتوای سروده های او، به این نتیجه می رسد که اخوان- برخلاف آنچه بسیاری گمان برده اند- هیچ گاه نخواسته و نتوانسته دست از امید و تلاش بشوید و یأسی که در اشعار او جای جای رخ می نماید به سبب نارضایتی او از وضع خود و وضعیت مردم و بروز موانع می باشد. وی متعهد در بهبود اوضاع اجتماعی و سیاسی است و مأیوس نمی گردد. مطالعه حاضر نشان می دهد که واقع نگری، پردازش رخدادهای اجتماعی، امید و مبارزه و نمادگرایی از مهم ترین شاخصه های شعری اوست.

کلیدواژه‌ها

- آذرشب، محمدعلی (1385).  الادب العربی و التاریخچه. تهران: سمت.## آرین پور، یحیی (۱۳۷۶). از نیما تا روزگار ما. تهران: زوار.##احمدپور، علی (1388). "م. امید (مهدی اخوان ثالث) در میانه های یأس و امید". بهارستان سخن (ادبیات فارسی)، دوره پنجم، ش 14(پاییز و زمستان): 71-90.##اخوان ثالث، مهدی (1368). ترا ای کهن بوم و بر دوست دارم. تهران: مروارید.## اخوان ثالث، مهدی (1369). زمستان. تهران: مروارید.##اخوان ثالث، مهدی ( 1378). آخر شاهنامه. تهران: مروارید.#اخوان ثالث، مهدی (1384). از این اوستا. تهران: مروارید.##اخوان لنگرودی، مهدی (1373). یک هفته با شاملو. تهران: مروارید.##بهبهانی، سیمین (1391). "اخوان ثالث یک ذات شاعرانه است: گفتگو با سیمین بهبهانی". روزنامه شرق (5 شهریور): 14.## بهمنی مطلق، حجت الله؛ پورنامداریان، تقی (1391). "تأملی در زبان قصاید اخوان ثالث". فصلنامه ادبیات پارسی معاصر، سال دوم، ش 1 (بهار و تابستان): 1-24.##تاج الدین، محمد (1396). "تأثیر کودتای 28 مرداد بر ادبیات معاصر". روزنامه جهان صنعت (25 مرداد): 8.##چدویک، چارلز (1375). سمبولیسم. ترجمه مهدی سحابی. تهران: نشر مرکز.##حیدری، حسن؛ صباغی،علی(1390). "پرسش بلاغی در شعر مهدی اخوان ثالث". پژوهش های ادبی، دوره هشتم، ش 31 (تابستان):51-80.##خسروی شکیب، محمد؛ جوادی نیا، مجتبی (1391). "دیالکتیک شکل و محتوا در شعر زمستان اخوان ثالث".  شعر پژوهی، سال چهارم، ش 2، پیاپی 66 (تابستان): 77-98.##داد، سیما (1378). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.#دستغیب، عبدالعلی (۱۳۷۳). نگاهی به مهدی اخوان ثالث. تهران: مروارید.##راودراد، اعظم (1382). نظریه های جامعه شناسی هنر و ادبیات. تهران: دانشگاه تهران.##رحیمیان، جلال؛ بتولی آرانی، عباس (1383). "منظورشناسی جمله های پرسشی در اشعار اخوان ثالث". دوفصلنامه علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز (ویژه نامه زبان انگلیسی و زبان شناسی)، دوره بیست و یکم، ش 1، پیاپی 40 (بهار): 42-55.##رحیمینژاد،کاظم (1376). "سیاست و اجتماع در اشعار مهدی اخوان ثالث (م. امید)". پایان نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی.##زرین کوب، حمید (1358). چشم انداز شعر نو فارسی. تهران: توس.##سرور یعقوبی، علی (1388). "هماهنگی و هدفمندی تصویر در شعر مهدی اخوان ثالث". فصلنامه اندیشه های ادبی، سال اول، ش2 (زمستان): 69-84.##شاملو، احمد (1370). پیام احمد شاملو به جلسه ی یادبود مهدی اخوان ثالث، باغ بی برگی. به کوشش مرتضی کاخی. تهران: ناشران.##شاهین دژی، شهریار (1388). شهر سنگستان: نقد و تحلیل اشعار مهدی اخوان ثالث. تهران: سخن.##شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391).حالاتومقاماتمامید. تهران: سخن.##شمیسا، سیروس (1378). سبک شناسی شعر. تهران: فردوس.##شمیسا، سیروس؛ حسین پور، علی (1380). "جریان سمبولیسم اجتماعی در شعر معاصر ایران". فصلنامه مدرس علوم انسانی، سال پنجم، ش 20 (پائیز): 27-42.##طاهباز،سیروس(1370). دفترهایزمانه: بدرودی با مهدی اخوان ثالث و دیدار و شناخت م. امید. تهران: مؤلف.##طاهباز،سیروس (۱۳۸۰). زندگی و شعر یوشیج. تهران: ثالث.##عرفانی، فاطمه (1381). "زبان حماسی و ارتباط آن با تصویرگری در شعر مهدی اخوان ثالث (م. امید)". پایان نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد مشهد).##فولادوند، عزت الله (1370). "شعرهای اخوان ثالث در شیوه های نو". ماهنامه آینده، سال هفدهم. ش 9 (آذر): 709-723.##قاسم زاده، محمد؛ دریایی، سحر (1370). ناگاه غروب کدامین ستاره. تهران: بزرگمهر.##قلمی فرد، یعقوب (1371). "بررسی ساختار زبان شعری مهدی اخوان ثالث". پایان نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده  علوم  انسانی  دانشگاه  شهید  چمران  اهواز.##قنادان، رضا (1396). معنای معنا: نگاهی دیگر. تهران: مهر ویستا.##کاخی، مرتضی (1385). باغ بی برگی (یادنامه ی اخوان ثالث). تهران: زمستان.##کریمی، ابوذر (1391). "ایرانیت و بازگشت جاودانه همان". دوماهنامه سوره اندیشه، سال نهم، ش62-63 (شهریور و مهر): 236-244.##مجاهد تقی، عبدالرحمن (1395). تاریخ شفاهی ادبیات معاصر ایران. تهران: ابتکار.##مختاری، محمد (1370). انسان در شعر معاصر. تهران: توس.##مردی در حیاط کوچک پاییز در زندان (1394). روزنامه دنیای اقتصاد (ویژه نامه)، (9 شهریور): 2-1.##معین، محمد. فرهنگ فارسی، ج 2. ذیل: اِخ.##میزبان، جواد (1382). از زلال و آیینه، تأملی در شعر اخوان ثالث. مشهد: دانشگاه فردوسی.##نوری، علی؛ کنجوری، احمد (1390). "معنا، زبان و تصویر در شعر آخر شاهنامه از مهدی اخوان ثالث (م. امید)". فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، سال نهم، ش22  (پائیز): 113-145.##نیمایوشیج (1392). مجموعه کامل اشعار نیما. تدوین سیروس طاهباز. تهران: نگاه.##یاحقی، محمدجعفر (1387). تاریخ ادبیات ایران. تهران: چشمه.##یوسفی، غلامحسین (1374). چشمه ی روشن. تهران: علمی و فرهنگی.##