نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی/ باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان/ واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

چکیده

در نظام سلامت، مدیریت و تخصیص بهینه منابع از اهمیت بسزایی برخوردار است. به طوری که امروزه یکی از اقدامات اساسی جوامع توسعه یافته در جهت تحقق عدالت اجتماعی، کاهش شکاف های منطقه ای در حوزه بهداشت و درمان است. در همین راستا، نحوه توزیع خدمات بهداشتی- درمانی به عنوان یکی از اصلی ترین مؤلفه های سنجش به شمار می رود که می تواند عملکرد نظام سلامت در یک گستره فضایی را به صورت واضح به تصویر کشد. از همین رو، پژوهش حاضر نیز با هدف تبیین و سنجش عملکرد نظام سلامت در تخصیص خدمات بهداشتی- درمانی در استان خراسان شمالی انجام گردید. نوع پژوهش کاربردی است که روش تحقیق آن توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای و ابزار جمع آوری آن مبتنی بر اطلاعات رایج آمارنامه سرشماری عمومی نفوس و مسکن (بویژه سالنامه آماری سال 1393 استان خراسان شمالی) بوده است. جامعه آماری پژوهش، کلیه شهرستان های استان خراسان شمالی بوده است که جهت سنجش سطح توسعه آنها، 20 مؤلفه در قالب شاخص های توسعه از آمارنامه رسمی استان استخراج و با استفاده از روش تاپسیس و تحلیل مؤلفه های اصلی مورد بررسی قرار گرفت. تحلیل یافته های پژوهش نشان داد بجنورد با ضریب 76/0 توسعه یافته ترین شهرستان و رازوجرگلان با ضریب 10/0 محروم ترین شهرستان استان به لحاظ توسعه در بخش بهداشت و درمان است. نتایج همچنین ضمن نشان دادن عدم تناسب بین توزیع خدمات بهداشتی- درمانی و نیازهای جمعیتی شهرستان ها، از حاکم بودن یک محرومیت کلی در بخش بهداشت  و درمان استان خراسان شمالی حکایت داشت.

کلیدواژه‌ها

ابراهیمی پور، حسین، و دیگران (1392). "ارزیابی و رتبه بندی شهرستان های استان اصفهان از لحاظ دسترسی به شاخص های بهداشتی و درمانی". فصلنامه مدیریت اطلاعات سلامت (ویژه نامهی چالشهای سیاسی - اقتصادی در مدیریت سلامت)، دوره دهم، ش 7: 1075-1084.##- احمدی، سجاد، و دیگران (1393). "تحلیل فضایی برخورداری استان های ایران در شاخص سلامت". فصلنامه برنامهریزی منطقهای، دوره چهارم، ش 14 (تابستان): 31-44.##- انجمن شعاع، مینا، و دیگران (1392). "تحلیل نابرابری توزیع خدمات بهداشتی و درمانی در شهرستان های استان یزد". فصلنامه اخلاق زیستی، دوره سوم، ش 9 (پاییز): 64-88.##- باباخانی، محمد، و دیگران (1391). "رابطه عدالت توزیعی و سطح سلامت در ایران". فصلنامه رفاه اجتماعی، دوره دوازدهم، ش 46 (پاییز): 259- 278.##- بهرامی، رحمت الله (1394). "تحلیلی بر میزان توسعه یافتگی بخش بهداشتی و درمانی شهرستان های استان کردستان با استفاده از روش تاپسیس خطی". فصلنامه اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، دوره بیست و چهارم، ش 96 (زمستان): 40-49.##- تقدیسی، احمد؛ پیری، سیامک؛ بهاری، عیسی (1391). "تحلیل فضایی و سطح بندی شاخص های توسعه خدمات بهداشتی- درمانی با استفاده از تحلیل عاملی و تکنیک خوشه ای (مطالعه موردی: شهرستان های استان گیلان)". فصلنامه آمایش محیط، دوره پنجم، ش 18 (پاییز): 145-176.##- تقوایی، مسعود؛ شاهیوندی، احمد (1389). "پراکنش خدمات بهداشتی و درمانی در شهرستان های ایران". رفاه اجتماعی، دوره دهم، ش 39 (زمستان): 33- 45.##- جعفری، مهدی، و دیگران (1396). "ارائه روش تلفیقی جهت رتبه بندی شهرستان های استان ایلام در زمینه برخورداری از خدمات بهداشتی و درمانی". مجله علمی- پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دوره بیست و پنج، ش 2 (تیر): 144-155.##- حسن زاده، علی (1387). "مبانی نظری عدالت در سلامت، بررسی عدالت در سلامت ایران". فصلنامه تأمین اجتماعی، دوره نهم، ش 28 (بهار): 11-42.##- حیدری چیانه، رحیم، و دیگران (1394). "تحلیلی بر نابرابری های اجتماعی- اقتصادی مبتنی بر مدل های Vikor و Saw در استان آذربایجان شرقی (مطالعه موردی: خدمات بهداشتی- درمانی)". پژوهش و برنامهریزی شهری، دوره ششم، ش 21 (تابستان): 19-34.##- رحیمی، غلامرضا (1389). "سازمان بهداشت جهانی (WHO)". مجله دانشکده پیراپزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، دوره پنجم، ش 8 (بهار و تابستان): 53-56.##- زارعی، یعقوب؛ رحمانیان کوشکی، مهدی (1394). "ارزیابی عملکرد نظام سلامت در تخصیص منابع بهداشتی، درمانی و تأمین اجتماعی (مطالعه موردی)". فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت اطلاعات سلامت، دوره دوازدهم، ش 4، پیاپی 44 (مهر و آبان): 506-518.##- زندیان، حامد؛ قیاسوند، حسام؛ نسیمی دوست، رامین (1391). "سنجش نابرابری در توزیع منابع بهداشتی و درمانی (مطالعه موردی)". فصلنامه پایش، دوره یازدهم، ش 6 (آذر-دی): 799-805.##- زیاری، کرامت الله؛ زنجیرچی، محمد؛ سرخ کمال، کبری (1389). "بررسی و رتبه بندی درجه توسعه یافتگی شهرستان های استان خراسان رضوی با استفاده از تکنیک تاپسیس". فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی، دوره چهل و دوم، ش 72 (تابستان): 17- 30.##- زیاری، کرامت الله؛ صفایی زینه، مصطفی؛ آروین، محمود (1395). "ارزیابی توزیع فضایی خدمات بهداشتی- درمانی و ارائه الگوی توزیع بهینه (موردشناسی: استان خوزستان)". فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقهای، دوره ششم، ش 19 (تابستان): 71-90.##- سالاریان، آزیتا (1387). "تعیین چارچوب  مفهومی برای دستیابی به شاخص های عدالت در بخش درمان سازمان تأمین اجتماعی". فصلنامه تأمین اجتماعی، دوره نهم، ش 28 (بهار): 43-80.##- صادقی بازرگانی، همایون؛ عدالتخواه، حسن (1384). "مطالعه وضعیت شاخص های بهداشت سلامت در عشایر استان اردبیل". مجله علمی- پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اردبیل، دوره پنجم، ش 2 (تابستان): 150-159.##- عباسی، محمود؛ دهقانی، غزاله؛ رضایی، راحله (1394). "الزامات حقوقی اسناد بین المللی در قبال بهداشت و سلامت عمومی و چالش های فراروی آن". مجله علمی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، دوره سی و سه، ش 2 (تابستان): 138-146.##- عبداله زاده فرد، علیرضا (1396). "مکان یابی شهرک صنایع دستی گامی در راستای تحقق توسعه گردشگری پایدار (نمونه موردی: شیراز"). فصلنامه برنامهریزی منطقهای، دوره هفتم، ش 33 (بهار): 143-154.##- فرجی سبکبار، حسنعلی؛ وزین، نرگس؛ سجاسی قیداری، حمدالله (1393). "تبیین نابرابری فضایی سطح سلامت با استفاده از مدل تصمیم گیری الکتره (مطالعه موردی: شهرستان های استان خراسان رضوی)". جغرافیا و توسعه ناحیهای، دوره دوازدهم، ش 22 (بهار و تابستان): 83-103.##- کریمی، ایرج؛ سالاریان، آزیتا؛ عنبری، زهره (1388). "مطالعه تطبیقی برخورداری عادلانه از خدمات بهداشتی و درمانی در چند کشور توسعه یافته و ارائه الگوی مناسب برای ایران". مجله علمی- پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اراک، دوره دوازدهم، ش 49 (زمستان): 92-104.##-کلانتری، خلیل (1391). مدل های کمی در برنامه ریزی (منطقه ای، شهری و روستایی). تهران: فرهنگ صبا.##-متقی، افشین؛ متقی، سمیرا (1392). "بررسی توسعه مکانی و فضایی خدمات بهداشتی و درمانی در استان های مختلف کشور ایران". مطالعات توسعه اجتماعی ایران، دوره پنجم، ش 2 (بهار): 83-89.##- محمدی، جمال، و دیگران (1391). "تحلیل فضایی توسعه شاخص های بهداشتی- درمانی در استان آذربایجان غربی". فصلنامه رفاه اجتماعی، دوره دوازدهم، ش 47 (زمستان): 153- 180.##- مرکز آمار ایران (1393). سالنامه آماری استان خراسان شمالی. تهران: مرکز آمار ایران.##- ملکی، سعید، و دیگران (1396). "ارزیابی وضعیت شاخص های سلامت در شهرستان های استان ایلام". فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره ششم، ش 21 (بهار): 75-90.##- موسوی، میرنجف، و دیگران (1395). "ارزیابی سطوح توسعه یافتگی خدمات بهداشتی- درمانی با مدل تصمیم گیری چندمعیاره (مطالعه موردی: شهرستان های استان خراسان رضوی)". مجله مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی، دوره یازدهم، ش 37 (زمستان): 89-101.##- یزدانی، محمدحسن؛ رمضان تاش  دهگرجی، حسین؛ مصطفی پور، منصور (1395). "تحلیل وضعیت شاخص های بهداشتی- درمانی شهرستان های استان اردبیل". مجله سلامت و بهداشت، دوره هفتم، ش 5 (زمستان): 688-697.##
Baker, Maureen; Mawby, Rachel; Ware, Jonathan (2015). Health Inequalities. London: Royal College of General Practitioners.##-Gulliford, M.; Morgan, M. (2003). Access to health care: Routledge. London: New Fetler LAN.##-Jadidi, Omid, et al. (2008). “TOPSIS and fuzzy multi-objective model integration for supplier selection problem”. Journal of Achievements in Materials and Manufacturing Engineering, Vol. 31, No. 2: 762-769.##-Lai, Dejian, et al. (2008). “Statistical properties of generalized Gini coefficient with application to health inequality measurement”. Social Indicators Research, Vol. 87, No. 2: 249–258.##-Lyytikäinen, Laura; Kemppainen, Teemu (2016). “Regional inequalities in self-rated health in Russia: What is the role of social and economic capital?”. Social Science & Medicine, Vol. 161: 92-99.##-Makdissia, Paul; Yazbeck, Myra (2014). “Measuring socioeconomic health inequalities in presence of multiplecategorical information”, Journal of Health Economics, Vol. 24, No. 34: 84–95.##-Smith, Honora K, et al. (2009). “Planning sustainable community health schemes in rural areas of developing countries”. European Journal of Operational Research, Vol. 3, No. 193: 768–777.##-Tsai, Hui-Yin;  Huang, Bao-Huey; Wang, An Siou (2008). “Combining ANP and TOPSIS Concepts for Evaluation the Performance of Property-Liability Insurance Companies, Science Publications”. Journal of Social Sciences, Vol. 4, No. 1: 56-61.##