نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

چکیده

کتاب مکین الاساس فی احوال مولانا ابیالفضل العباس در زُمره آثار آیت الله محمدباقر بیرجندی است. موضوع این کتاب همان طور که از عنوانش پیداست راجع به زندگی و اقدامات حضرت اباالفضل است. مؤلف مطالب مربوط به زندگی قمر بنی هاشم را در شش مجلس به رشته تحریر درآورده است. در این مقاله تلاش شده است تا به روش توصیفی -  تحلیلی مباحث این کتاب مورد نقد و ارزیابی قرار گیرد. بر اساس یافته های این مقاله، کتاب مکین الاساسکتابی است که درباره زندگی حضرت عباس (قمر بنی هاشم) و برخی حوادث مهم صدر اسلام، مطالب و تحلیل های در خور توجهی دارد. نویسنده برخی از اخبار مربوط به حضرت ابالفضل را با دیدی انتقادی مورد کنکاش قرار داده است. با وجود این، در مواردی که کم هم نیست، مؤلف اخباری از کتب متأخر و مربوط به عهد قاجار را نیز نقل می کند، در حالی که تعدادی از گزارش هایش در این باره با آن چه در منابع متقدم آمده، در تضاد است و با شواهد و قرائن تاریخی هم سازگاری ندارد. پراکندگی بعضی موضوعات مطرح شده در کتاب و عدم انسجام مطالب آن، از دیگر ایرادات این کتاب محسوب می شود.
-آملی، اولیاءالله (1348). تاریخ رویان. مصحح منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.##-آیتی، محمدحسین (1371). بهارستان: در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان. مشهد: دانشگاه فردوسی.##- ابن ابی الحدید، عبدالحمیدبن هبه الله (1337). شرح نهجالبلاغه. تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.##- ابن اثیرالجزری، عزالدین علی بن محمد (1409). الکامل فی التاریخ. بیروت: دارصار.##- ابن بابویه، محمد بن علی (1387). عیون اخبارالرضاء. تهران: جهان.##- ابن حجر عسقلانی، احمدبن علی (1415ق.). الاصابه فی تمییز الصحابه. علی محمد معوض. بیروت: دارالکتب العلمیه.##- ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد (1408ق.). العبر. تحقیق خلیل شهاده. بیروت: دارالفکر.##-ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله (1412ق.). الاستیعاب فی معرفه الاصحاب. تحقیق علی محمد البجاوی. بیروت: دارالجیل.##-ابن میثم بحرانی (1362). شرح نهجالبلاغه. بی جا: دفتر نشر الکتاب.##- بلاذری، احمد بن یحیی (1417ق.). انساب الاشراف. تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی. بیروت: دارالفکر.##-بیرجندی، محمدباقر (1390). مکین الاساس فی احوال مولانا ابیالفضل العباس. به کوشش علیرضا اباذری. قم: جمال.##- تهرانی آقابزرگ، محمدمحسن (1403). الذریعه الی تصانیف الشیعه. بیروت: دارالاضواء.##-جعفریان، رسول (1393). منابع تاریخ اسلام. تهران: علم.##- دینوری، احمد بن داود (1368ق.). اخبارالطوال. تحقیق عبدالمنعم عامر. مراجعه جمال الدین الشیال. قاهره: دارالاحیاء التراث العربی.##-زبیر بن بکار (1386). الموفقیّات. ترجمه اصغر قائدان. تهران: بین الملل.##-زرگری نژاد، غلامحسین (1378). تاریخ پیامبر اسلام (ص). تهران: سمت.##-طبری، ابوجعفر محمد بن جریر (1387ق.). تاریخ طبری. تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. بیروت: دار التراث.##- عباسی، علی اکبر (1392). "نقد و ارزیابی کتاب بهارستان آیتی".  فصلنامه مطالعات فرهنگی - اجتماعی خراسان، سال هفتم، ش 3، پیاپی 27 (بهار): 87-103.##- عباسی، علی اکبر (1396). تاریخ جامع دولت های شیعه. اصفهان: جهاد دانشگاهی.##- فاضل دربندی، ملاآقا بن عابد (بی تا). اسرارالشهاده. تهران: اعلمی.
نیشابوری، فتال (1385). روضه الواعظین. ترجمه محمود مهدوی دامغانی. تهران: نشر نی.##- مرتضی عاملی، جعفر (1388). سیرت جاودانه. ترجمه و تلخیص محمد سپهری. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.##- منقری، نصر بن مزاحم (1404ق.). وقعه صفین. به تصحیح عبدالسلام محمد هارون. قم: منشورات مکتبه المرعشی النجفی.##

کلیدواژه‌ها

آیتی، ابوالحسن (1376). خاطراتی از بیرجند و رویدادهای سیاسی. تهران: موفق.##- آیتی، محمدحسین (1371). بهارستان: در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان. مشهد: دانشگاه فردوسی.##- اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی. آرشیو (1395). بناهای تاریخی در بافت قدیم بیرجند. [چاپ نشده].##- ارمغان، مریم؛ گرجی مهلبانی، یوسف (1388). "ارزش های معماری بومی ایرانی در رابطه با رویکرد معماری پایدار". فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره بیست و هشتم، ش 126 (تابستان): 20- 35.##- حاجبی، بیتا؛ ارژمند، محمود (1390). "تأثیرات وقف بر پایداری مدارس صفوی". نامه معماری و شهرسازی، دوره سوم، ش 6 (بهار و تابستان): 89-102.##- رضایی، جمال (1381). بیرجندنامه. تهران: هیرمند.##- سجادزاده، حسین، و دیگران (1394). "بررسی الگوهای معماری پایداری در اقلیم گرم و خشک (نمونه موردی: خانه های سنتی شهر کاشان)". در: مجموعه مقالات همایش ملی عمران و معماری با رویکردی بر توسعه پایدار. فومن: دانشگاه آزاد اسلامی واحد فومن و شفت: 1-9.##- شاطری، مفید، و دیگران (1394). درمیاننامه با اشاراتی به فورگ. بیرجند: چهاردرخت.##- شیعه، اسماعیل، و دیگران (1392). "بررسی تعامل مراسم آیینی و ساخت شهر مشهد در طرح های توسعه شهری (نمونه موردی :مراسم عزاداری ایام محرم و صفر در بافت قدیم مشهد)". پژوهش هایمعماریاسلامی، سال اول، ش1 (زمستان): 101-116.##- شفقی، سیروس (1376)."وقف در اصفهان پراکندگی جغرافیایی موقوفات و آثار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی". وقفمیراثجاویدان، سال پنجم. ش 19 و 20 (پاییز و زمستان): 32-47.##- صابرمقدم، فرامرز (بی تا). گزارش ثبتی آثار باستانی حوزه شهرستان بیرجند (حسینیه محبان الزهرا). سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی: بیرجند [منتشر نشده].##-علی الحسابی، مهران؛ پای کن، عصمت (1392). "تدوین چارچوب مفهومی تعامل شهر و آیین های جمعی و بررسی مصداق آن در آیین های عاشورایی". مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره سوم، ش 12 (تابستان): 27-36.##- قدیری، بهرام (1369). "احیاء فرهنگ وقف با هدف تسهیل زندگی در مجتمع های زیستی".معماریوشهرسازی صفه، دوره اول، ش 1 (تابستان): 36-43.##- میرزایی، نقی و دیگران (1391). "تأثیر نهاد وقف در شکل گیری و پایداری بناهای معماری اسلامی". در: مجموعه مقالات همایش ملی معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی. مشهد: مؤسسه آموزش عالی خاوران: 1-7.## -نادری، اتابک (1374). سیر نمایش در اردبیل. اردبیل: رخ.##