نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار برنامه ریزی درسی، گروه علوم تربیتی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه بیرجند

2 عضو هیأت علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه بیرجند

چکیده

میزان مطالعه در جوامع از اهمیت زیادی برخوردار است، چرا که یکی از شاخص های مهم توسعه یافتگی محسوب می گردد. بنابراین بررسی عوامل و مؤلفه های تأثیرگذار بر میزان مطالعه، مورد توجه پژوهشگران این حوزه قرار گرفته است. از این رو، یکی از عوامل تأثیرگذار بر میزان مطالعه، فرهنگ مطالعه است. این پژوهش با هدف بررسی فرهنگ مطالعه دانش آموزان شهر بیرجند از منظر جنسیت، سواد والدین و محل سکونت طراحی اجرا گردید. این تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی می باشد. جامعه آماری شامل کلیه ی دانش آموزان دختر و پسر پایه ی پنجم و ششم شهر بیرجند در سال 92-93 بود که بر اساس جدول مورگان و به شیوه ی خوشه ای تصادفی، تعداد 300 نفر به عنوان نمونه انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش، پرسش نامه محقق ساخته فرهنگ مطالعه بود. برای تجزیه  و تحلیل داده ها از آزمون T مستقل و تحلیل واریانس استفاده شد. نتایج نشان داد در بررسی فرهنگ مطالعه بر حسب جنسیت در بُعد هنجار تفاوت معناداری مشاهده شد، دانش آموزان پسر در مقایسه با دانش آموزان دختر، در سطح بالاتری قرار داشتند. بر حسب سواد پدر و مادر در بُعد هنجار و خانواده، تفاوت معناداری به لحاظ آماری مشاهده شد. دانش آموزان دارای والدین با سواد بالاتر، از فرهنگ مطالعه در سطح بالاتری برخوردار بودند. بر حسب محل سکونت در بُعد ارزش تفاوت معناداری به لحاظ آماری مشاهده شد. دانش آموزان پایین شهر در مقایسه با دانش آموزان بالاشهر مولفه ارزش به مطالعه را در سطح بالاتری ارزش گذاری نمودند. با توجه به نتایج پژوهش در بررسی فرهنگ مطالعه بر حسب جنسیت، توجه به فرهنگ مطالعه دختران ضروری می نماید. هم چنین با توجه به نتایج پژوهش مربوط به نقش سواد والدین در فرهنگ مطالعه دانش آموزان، لزوم توجه و برگزاری کارگاه هایی بدین منظور ضروری می نماید.
Amount of study is of utmost importance in the communities because it is considered one of the most important indicators of development. So investigating the factors and components affecting the amount of study have been noticed by researchers in the field. Hence, one of the factors affecting the amount of study is the reading culture. This research was designed to investigate the reading culture of students in Birjand city in terms of gender, parental education and place of residence. This study is a descriptive survey. The statistical population consisted of all male and female students in fifth and sixth grades of Birjand city in academic year of 92-93 which a total of 300 subjects were selected and evaluated as sample from among them based on Morgan table and by random cluster sampling,. The tool used in this study was a researcher-developed questionnaire of reading culture. For data analysis, the independent T-test and variance analysis were used. The results showed that a significant difference was observed in the study of reading culture in terms of gender in aspect of norm, male students compared to female students, were at a higher level. In terms of parental education in aspects of norm and family, statistically significant difference was observed, students with parents with higher education, had higher levels of reading culture. In terms of location in aspect of value a significant difference was observed. Value to reading component was valued at a higher level by downtown students compared to uptown students. According to the results in the study of reading culture by gender, paying attention to the girls’ reading culture is necessary. Also according to the results of the study on the role of parental education in students reading culture, it seems essential to pay attention and hold workshops for this purpose.

کلیدواژه‌ها

- بحرانی، محمود (1379). "بررسی عوامل مؤثر بر میزان کتابخوانی و مطالعه آزاد دانش آموزان متوسطه در استان فارس". مجله علوم تربیتی و روانشناسی، دوره هفت، ش 3-4 (پاییز و زمستان): 85-102.##به پژوه، احمد (1380). "خانواده، کتاب و فرهنگ کتابخوانی". مجله پیوند، ش 269 (مهر): 52-63.##خنیفر، حسین؛ طاهری، فاطمه؛ سیار، ابوالقاسم (1393). "راهکارهای اجرایی ارتقاء فرهنگ مطالعه در بین دانش آموزان". فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، دوره بیست و هفت، ش 2 (تابستان): 86-105.##دلشاد تهرانی، مصطفی (1387). سیری در تربیت اسلامی. تهران: دریا.##رضاپور، یوسف (1378). "بررسی تحلیلی و تطبیقی کتاب های درسی پایه سوم دوره ایتدایی با عوامل خلاقیت". فصلنامه علمی- پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا، دوره سه، ش 9 (بهار): 71-94.##روشه، گی. (1379). کنش اجتماعی. ترجمه هما زنجانی زاده. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.##سالاری، محمود (1391). "واکاوی و تبیین عوامل عمده مؤثر بر فرهنگ مطالعه در ایران و ارائه مدلی مناسب برای توسعه آن". پایان نامه دکتری علوم کتابداری و اطلاع رسانی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد.##شاین، ادگار اچ. (1383). مدیریت فرهنگ سازمانی و رهبری. ترجمه برزو فرهی بوزنجانی و شمس الدین نوری نجفی. تهران. سیمای جوان.##شریفی، لیلی؛ شقاقی، مهدی؛ شریفی، صابر (1390). "بررسی رابطه انجام بازی های رایانه ای و میزان مطالعه دانش آموزان مقطع راهنمایی (مطالعه موردی: شهر کرج)". تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی، دوره پانزدهم، ش 57 (بهار): 111-134.##صبا، ایرج (1371). شیوه بهره گیری از کتابخانه و منابع آن (آشنایی با کتابخانه و اصول کتابداری). تهران: دانشگاه پیام نور.##عظیمی، حسین (1371).  مدارهای توسعه نیافتگی در اقتصاد ایران. تهران: نی.##غفاری، سعید (1381). "شیوه های عادت به مطالعه در کودکان". فصلنامه پیام کتابخانه، دوره دوازدهم، ش 3-4 (پاییز و زمستان): 14-21.##فولادچنگ، محبوبه؛ لطیفیان، مرتضی (1387). "نقش ادراک از بافت خانوادگی در خودگردانی، عادت های مطالعه، اطمینان به خود و ادراک از درس در دانش آموزان پایه اول دبیرستان". مجله روانشناسی و علوم تربیتی، دوره سی و هشت، ش 2 (تابستان): 125- 145.##قناویزچی، محمدعلی؛ داورپناه، محمدرضا  (1386). "بررسی عوامل تسهیل کننده و بازدارنده مطالعه و رابطه انگیزش به مطالعه و کتاب خوانی با الگوی انگیزشی مزلو". کتابداری و اطلاع رسانی، دوره ده، ش4 (زمستان): 89-110.##کاربخش راوری، ماشاءالله (1378). چگونه کودکان و نوجوانان را به مطالعه علاقه مند کنیم؟ تهران: مدرسه.##کاردانیان، زهرا (1375). بررسی علل عدم گرایش دانش آموزان دبیرستانی به مطالعه کتب غیردرسی و تحقیق. همدان: اداره کل آموزش و پرورش استان همدان، شورای تحقیقات.##کریمی، عبدالعظیم (1382). گزارش اجمالی نتایج بین المللی پرلز 2001. (پژوهشکده تعلیم و تربیت، دفتر پرلز). تهران: عابد.##کازهی، حسین (1386). "رویکردی بر فرهنگ مطالعه و کتابخوانی، موانع و راهکارهای ترویج آن در شهرستان بیرجند". مطالعات فرهنگی- اجتماعی خراسان جنوبی، دوره دو، ش 5-6 (بهار و تابستان): 99-114.##محمدی، زهرا (1376). بررسی میزان علاقه مندی نوجوانان و جوانان به مطالعه کتاب. سمنان: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان سمنان##مفتخر، مریم (1352). "تحقیقی در باب عادات مطالعه جوانان". پایان نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تهران.##معرف زاده، عبدالحمید؛ ایرجی، شهرزاد (1389). "بررسی عوامل ترغیب کننده و بازدارنده مطالعه در میان مراجعان کتابخانه های عمومی شهرستان ماهشهر".تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی، دوره شانزدهم، ش 1 (بهار): 143-170.##هوشمند، مهرداد (1389). "راهکارها و موانع توسعه و ترویج فرهنگ مطالعه و کتاب خوانی در بین دانش آموزان متوسطه شهرستان نهاوند". مجله فرهنگیان، دوره سی و هفت، ش 1 (بهار): 132- 159.##
 
Greany, V. (1980). “Factors related to amount and type of leisure time reading”. Reading Research Quarterly, Vol. 15, No. 3: 337-357.## Greany, V. (1986). “Parental Influences on reading”. The Reading Teacher, Vol. 39, No. 8: 813-817.##Greany, V.; Hegarty, M. (1987). “Correlates of Leisure- time reading”. Reading Research Quarterly, Vol. 10, No. 1: 3-20.##Gambell, T.; Hunter, D. (2000). “Surveying gender differences in Canadian school literacy”. Journal of Curriculum Studies, Vol. 32, No. 5: 689-719.##Moon, Cliff; Gordon, Wells (1979). “The influence of home on learning to read.” Journal of Research in Reading, Vol. 2, No. 1: 53-62.##Numkwn, S. N. (1994). “Reading habits and library development”. Library Focus, Vol. 12, No. 1-2: 141-181##Ogunrombi, S. A.; Adio, Gboyega (1995). “Factors affecting the reading habits of secondary school students”. Library Reviews, Vol. 44, No. 4: 50-57.##O’Rourke, W. J. (1979). “Are parents an influence on adolescent reading habits?”. Journal of Reading, Vol. 22, No. 4: 340-343.##Pintrich, P. R.; De-Groot, E. V. (1990). “Motivational and Self- Regulated learning components of classroom academic performance”. Journal Educational Psychology, Vol. 82, No. 1: 33-40.##Zimmerman, B. J. (1990). “Self-regulated learning and academic achievement: An overview”. Educational psychologist, Vol. 25, No. 1: 3-17.##