نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

3 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

چکیده

با توجه به اهمیت گویش هزارگی که از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین گویش‌های خراسان بزرگ است و با عنایت به کاربرد کنایات در گویش‌ها که از جنبه‌های زبان‌شناسی، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی حائز اهمیت است، در این جستار کوشیده‌ایم به این پرسش‌ها پاسخ دهیم که نقش جاندارانگاری واژه‌ "دل" در ترکیبات و تعبیرات کنایی گویش هزارگی، در چه حد است و آیا می‌شود جاندارانگاری "دل" را در ترکیبات و تعبیرات کنایی طبقه‌بندی کرد؟ برای پاسخ به این پرسش­ها، جاندار­انگاری واژه‌ دل را که از واژه‌های محوری در این گویش است، در کنایات گویش هزارگی بررسی و تحلیل کرده­ایم. این پژوهش با روش توصیفی و با رویکرد تحلیل محتوا انجام ‌شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد ترکیبات و تعبیرات کنایی "دل" در گویش هزارگی، دارای "انسان‌انگاری"، "حیوان­انگاری" و "انسان/ حیوان­انگاری" است و از این میان، انسان‌انگاری دل، بسامد و اهمیت بیشتری دارد؛ حتی در انواع دیگر جاندارانگاری نیز رد پای انسان خیلی برجسته است که بیانگر قدرت تخیل گویشوران این گویش است که برای پدیده‌های بی‌روح، روح قائل می‌شوند و دل را مانند انسان، حیوان و موجودات زنده قلمداد می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Animism of Heart in Allusional terms and Expressions of Hazaragi Dialect in Bamyan

نویسندگان [English]

  • ruholla daneshyar 1
  • mohammad behnamfar 2
  • sayed mahdi rahimi 3
  • hamed noruzi 3

1 PhD Student in the Department of Persian, University of Birjand

2 Full Professor, University of Birjand (Corresponding author)

3 Professor, University of Birjand

چکیده [English]

The current research has dealt concisely with the meanings of the heart, the position and role of the heart in religion, the Qur'an, hadiths, mysticism, philosophy, and literature, including the place of the heart in mysticism and literature. Given the importance of the Hazaragi dialect, one of the most important and oldest dialects in Greater Khorasan, and considering the use of allusions in dialects that are important from linguistic, psychological, and sociological aspects, we have tried to animate the word "heart," which is one of the central words in this dialect. To this end, we examined and analyzed allusions in the Hazaragi dialect. This research employed the descriptive method and a content analysis approach. The findings show that "heart" in the Hazaragi dialect has ironic combinations and expressions of "anthropology," "animalism," and "human/animalism," and among these, humanism of the heart is the most frequent and important. Even in other types of animism, the human trace is very prominent, which shows the imagination of the speakers of this dialect, who believe in soulless phenomena and consider the heart as a human, animal, and living being.

کلیدواژه‌ها [English]

  • common language and literature
  • dialects of Greater Khorasan
  • Hazaragi dialect
  • animism
  • ironic compositions and interpretations of the heart
قرآن کریم.##
آگدن، چارلز؛ ریچاردز، آیور آرمسترانگ (1397). معنای معنی: مطالعه‌ای در باب تأثیر زبان بر تفکر و دانش نمادگرایی. ترجمه کورش صفوی. تهران: علمی.##
اکرامی، عبدالوحید (1400). "جایگاه آنیمیسم در شعر و اندیشه مولوی". [پیوسته] قابل دسترس در: [12/6/1400] https:// civilica.com/doc/1203011##
بایرناس، جان (1371). تاریخ جامع ادیان. ترجمه علی‌اصغر حکمت. تهران: علمی و فرهنگی.##
بهروزی­نیا، زهره (1398). "بازخوانی انیمیسم بر جان‌بخشی عروسک بر اساس نظریه ادوارد برنت تیلور". تئاتر، ش 76 (بهار): 95-108.##
بهنام­ فر، محمد (1393). وحی دل مولانا: دریافت‌های عرفانی مولوی از آیات قرآن در مثنوی. مشهد: آستان قدس رضوی، به نشر.##
بهنام­فر، محمد؛ رستمی، صدیقه (1389). "مقام و مرتبه دل در مثنوی". علامه، سال دهم، ش 26 (بهار و تابستان): 21-35.##
بهنام­فر، محمد؛ رستمی، صدیقه (1391). "صاحب دل در مثنوی". در: مجموعه مقالات هفتمین همایش انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، ج 2. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، با همکاری انجمن ترویج زبان و ادب فارسی: 365-380.##
بهنام­فر، محمد؛ راشدمحصل، محمدرضا؛ کاظمی اسفاد، مصطفی (1394). فرهنگ تحلیلی اصطلاحات و تعبیرات کنایی گویش اسفاد. بیرجند: چهاردرخت.##
حافظ، شمس‌الدین محمد (1345). دیوان. به اهتمام سیدابوالقاسم انجوی شیرازی. تهران: علمی.##
خاوری، محمدتقی (1385). مردم هزاره و خراسان بزرگ. تهران: عرفان.##
خواجه­گیر، علیرضا (1394). "بررسی دیدگاه ادوارد تیلور و جیمز فریزر درباره خاستگاه و تکامل دین". الهیات تطبیقی، سال ششم، ش 14 (پاییز و زمستان): 149-162.##
دولت‌آبادی، بصیراحمد (1385). هزاره‌ها از قتل عام تا احیای هویت. تهران: ابتکار دانش.##
دهخدا، علی‌اکبر.  لغتنامه دهخدا، ج 8. ذیل "دل".##
زیبایی­نژاد، مریم (1389). "بیماری‌های دل و روش‌های بهبود آن از منظر قرآن و ادبیات عرفانی". عرفان اسلامی، سال هشتم، ش 32 (تابستان): 83-110.##
سلاجقه، پروین (1385). از این باغ شرقی. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.##
سلامت­نیا، فریده؛ خیرخواه برزکی، سعید؛ مدرس‌زاده، عبدالرضا (1398). "تطبیق جاندارانگاری حیوانی و انسانی در اشعار فروغ فرخزاد و نازِک الملائکه". مطالعات هنر اسلامی، سال پانزدهم، ش 34 (تابستان): 240-257.##
شریعتی‌سحر، حفیظ (1390). "بررسی و توصیف گویش هزارگی افغانستان". پایان­نامه دکترای زبان‌شناسی، دانشکده زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی.##
شریعتی‌سحر، حفیظ (1395). گویش هزارگی. کابل: امیری.##
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1370). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.##
صفوی، کورش (1394). از زبان‌شناسی به ادبیات (جلد دوم: شعر). تهران: سوره مهر.##
طحانی، حماسه؛ دادجو توکلی، درّه (1395). "مطالعه نمونه‌های جاندارانگاری در اسطوره‌ها و ادبیات ایران". مطالعات نقد ادبی، سال یازدهم، ش 43 (تابستان): 95-109.##
قادری ‌نجف­آبادی، سلیمان؛ توانگر، منوچهر (1392). "تحلیل شناختی پاره‌ای از استعاره‌های دل در بوستان سعدی". زبان­شناسی و گویش­های خراسان، سال پنجم، ش 8 (بهار و تابستان): 21-51.##
کزازی، میرجلال‌الدین (1387). زیباشناسی سخن پارسی (بیان). تهران: نشر مرکز.##
مازه پوا، یلنا (1392). "بررسی تطبیقی مفهوم «دل» بر اساس نظریه استعاره مفهومی در تعابیر مصطلح فارسی و اوکراینی". پژوهش‌های ادبی و بلاغی، سال دوم، ش 1 (زمستان): 90-101.##
محمدی شاری، شوکت­علی (1392). درّ اوستایی در صدف لهجه هزارگی. کابل: صبح امید.##
محمدی شاری، شوکت­علی (1395). بامیان: پایتخت شکوه اساطیری. کابل: امیری.##
معین، محمد. فرهنگ فارسی، ج 1. ذیل "دل".##
مکارم‌شیرازی، ناصر (1390). پیام امام امیرالمؤمنین: شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه، ج 6. قم: امام علی بن ابی‌طالب (ع).##
مک‌دونالد، ماتیو (1397). مغز ما: چگونه از مغز خود بهتر استفاده کنیم. ترجمه محمدرضا باطنی. تهران: فرهنگ معاصر.##
مولوی، جلال‌الدین محمد (1384). مثنوی معنوی، دفتر دوم. به تصحیح محمد استعلامی. تهران: سخن.##
میتلند، پی. جی. (1367). تحقیقی درباره هزاره‌ها و هزارستان (گزارش کمیسیون سرحدی افغان و انگلیس). ترجمه محمداکرم گیزابی. با مقدمه و پاورقی ­کاظم یزدانی. قم: مرکز فرهنگی نویسندگان افغانستان.##
نائل، حسین (1372). سایه‌روشن‌هایی از وضع جامعه هزاره. قم: اسماعیلیان.##
همایی، جلال‌الدین (1389). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: اهورا.##
یثربی، سیدیحیی (1379). پژوهشی در نسبت: دین و عرفان. تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.##