نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه بیرجند

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی

10.22034/fakh.2013.156169

چکیده

بانک شاهی بیرجند، یکی از شعبههای بانک شاهنشاهی است که در 1331ق./ 1913م. به دنبال سیاستهای اقتصادی و استراتژیک بریتانیا، در بیرجند ایجاد شد. ساختار تشکیلاتی بانک شاهی بیرجند با توجه به حوزهی قلمرو آن مشتمل بر یک رئیس و یک یا دو کارمند بود. ریاست آن بر عهدهی انگلیسیها و معاونت یا همان تحصیلداری بانک و سمت مترجمی، بر عهدهی ایرانیان بود. این بانک خیلی سریع وارد عرصهی امور تجاری شد و نقل و انتقال پول و کالاهای مورد نیاز تجار، حاکمان و اهالی را بنا به سفارش آنان عهده دار گردید. علاوه بر این، اعضای انگلیسی بانک مراودات دوستانهای با مردم و حکام داشته و از سوی آنان به مهمانی، شکار یا بازی دعوت میشدند. در مواردی نیز اهالی از نفوذ بانک به عنوان واسطهای در حل مشکلات خود کمک میگرفتند. فعالیت بانک و حضور صاحب منصبان انگلیسی بانک شاهی، تأثیرات مثبت و منفی بر شهر بیرجند به جای گذارد. این بانک از نظر اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، نظامی و تجـاری تحولاتی را ایجاد نمود؛ از سویی رونقی در امور تجاری و مبادلات صورت پذیرفت و از سوی دیگر، برخی ویژگیها و آداب غربی در میان اقشار بالای جامعه رسوخ پیدا کرد. گذشته از این به واسطهی فعالیت بانک، برخی از صاحبان مشاغل از جمله صرافان دچار رکود شدند. در این میان از آثار مداخلههای سیاسی انگلیس در قالب فعالیتهای بانکی نباید غافل ماند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Establishment of Imperial Bank of Birjand branch and its Regional Effects

نویسندگان [English]

  • Zahra Alizadeh Birjandi 1
  • Zahra Nadi 2

1 Faculty Member of the History Department of Birjand University

2 M.A graduate in The History of Islamic Iran

چکیده [English]

Birjand Imperial Bank was one of the Imperial Bank branches of Persia that was established as a result of the economic and strategic policies of Britain in1331 AH/ 1913 AC in Birjand. The organizational structure of Birjand Imperial Bank consisted of a chief manager and one or two staffs regarding its territory coverage. The management was held by Britons while Iranians were in position of deputies and translators. This bank was rapidly involved in business affairs and the transferring and transmission of money and the goods needed by merchants, governors and the residents on the basis of their orders. In addition, the English members of the bank maintained friendly relations with people and governors being invited by them to parties, hunting, and games. The residents, in some cases, used the bank influence also as a means by which to solve their own problems. The bank operation together with Britons’ presence exerted both positive and negative effects on Birjand. This bank created some social, cultural, commercial, political, and military changes. At one hand, a progress emerged in business and transactions and while on the other hand some Western customs and characteristics spread among the upper class of the society. Aside from this, because of the activity of bank some businessmen and craftsmen such as money exchange dealers faced stagnations. Meanwhile, the effects of Britain’s political interference in the forms of banking activities should not be neglected.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imperial Bank of Iran
  • Imperial Bank of Birjand
  • Shokat Ul-MulkII
  • Britain
 آبراهامیان، یرواند (1387). ایران بین دو انقلاب از مشروطه تا انقلاب اسلامی. ترجمه کاظم فیروزمند، حسن شمس آوری و محسن مدیر شانهچی. تهران: نشر مرکز.##
ابتهاج، ابوالحسن (1371). خاطرات ابوالحسن ابتهاج، ج1. تهران: نشر علمی.##
احمدیان، محمدعلی (1374). جغرافیای شهرستان بیرجند با اشاراتی به تاریخ و فرهنگ این شهرستان. مشهد: آستان قدس رضوی، مؤسسه چاپ و انتشارات.##
اشرف، احمد (1359). موانع تاریخی رشد سرمایهداری در ایران: دوره قاجاریه. تهران: زمینه.##
جکسن، ویلیامز؛ ابراهم، و. (1357). سفرنامه جکسن، ایران در گذشته و حال. ترجمه منوچهر امیری. فریدون بدرهای. تهران: خوارزمی.##
خوشزاد، اکبر (1383). «گذری بر زندگی و کتابهای سید غلامرضا سعیدی». مجله مطالعات تاریخی، شماره 4.##
دستره، آنت (1363). مستخدمین بلژیکی در خدمت دولت ایران. ترجمه منصوره اتحادیه. تهران: تاریخ ایران.##
رایت، دنیس (1385). انگلیسی ها در میان ایرانیان. ترجمه اسکندر دلدم. تهران: به آفرین.##
زونیس، ماروین (1370). شکست شاهانه، روانشناسی شخصیت شاه. تهران: طرح نو.##
سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد. آستان قدس رضوی (1380). اسناد حضور دولتهـای بیگانـه در شـرق ایران. به کوشش الهـه محبوب فریمانـی. مشهـد: سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد، آستان قدس رضوی.##
سایکس، سرپرسی (1363). سفرنامه ژنرال سر پرسی سایکس یا ده هزار میل در ایران. ترجمه حسین سعادت نوری. تهران: لوحه.##
سرمد، محمدرضا (1388). «ژئوپولتیک خراسان جنوبی با نیم نگاهی به همسایگی با قطب ژئوپولتیک کثیف». فرهنگ خراسان جنوبی، سال سوم، شماره 3 و 4 (بهار و تابستان): 100-139.##
سیرجانی، سعید (1361). وقایع اتفاقیه، گزارشهای خفیه نویسان انگلیس در ولایات جنوبی ایران از سال 1291 تا 1332 قمری. تهران: نشر نو. ##
شاهدی، مظفر (1387). تاریخ بانک شاهنشاهی ایران گوشههایی از روابط سیاسی و اقتصادی ایران و انگلستان. تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.##
شاهدی، مظفر (1377). زندگانی سیاسی خاندان علم. تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.##
علم، اسدالله (1377). یادداشتهای علم. تهران: کتابسرا.##
علیزاده بیرجندی، زهرا (1389). شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنان در عصر پهلوی. بیرجند: رزقی.##
فلور، ویلم (1365). جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار، ج2. ترجمه ابوالقاسم سری. تهران: توس.##
کرزن، جورج ن. (1380). ایران و قضیهی ایران، ج2. مترجم ع. وحید مازندرانی. تهران: علمی و فرهنگی.##
لیتن، ویلهلم (1367). ایـران از نفـوذ مسالمت آمیـز تا تحت الحمایگـی (1860-1919). ترجمه مریم میراحمدی. تهران: معین.##
مسعودی (1385). محلات تاریخی بیرجند. بیرجند: پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری شهر تاریخی بیرجند، واحد باستانشناسی. [چاپ نشده].##
منصف، محمد علی (1355). امیر شوکت الملک علم امیر قاین. تهران: امیرکبیر.##
هیل، اف. (1378). نامه هایی از قهستان. ترجمه و تعلیق محمد حسن گنجی. مشهد: آستان قدس رضوی، مرکز خراسان شناسی.##
روزنامه و نشریات ادواری بهار، سال دوم، شماره 12، 21 شوال 1336، 20 ژوئن 1918.##
چمن، سال دوم، شماره 2، 25 ذی الحجه الحرام 1324.##
چمن، سال دوم، شماره 9، 22 ذیعقده 1334.##
چمن، سال دوم، شماره 62، 20 ربیع الثانی 1335.##
مصاحبه ­ها##
سروش، محمدرضا، ازکارشناسان میراث فرهنگی بیرجند، مصاحبه در 14/1/91.##
راغبی، محمدرضا، از معمرین بیرجند، مصاحبه در 15/1/91.##
گلشنی، عبدالحسین، از تجار قدیمی بیرجند، مصاحبه در30/1/91.##
اسناد آرشیوی##
آستان قدس رضوی، مرکز اسناد.##
وزارات امور خارجه، مرکز آرشیو.##
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ج.ا. ایران، اداره اسناد.##
پایگاه بافت تاریخی شهر بیرجند.##
- Hale, F. (1920). «From Persian upland».(www.Arcchive.Org).##