نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان‌شناسی گروه زبان انگلیسی و زبان شناسی دانشگاه بیرجند

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان‌شناسی دانشگاه بیرجند

چکیده

در پژوهش پیشِ­رو، محتوای آن دسته از کارآواهای خراسان جنوبی در حوزه کشاورزی که به ابزارها و مراحل مختلف کاشت، داشت و برداشت محصولات عمده خراسان جنوبی از جمله گندم، جو، زرشک و زعفران اشاره دارد، بررسی می­شود. وجهی از گفتمان که آن را معادل با کاربرد زبان در محیط اجتماعی و واقعی می­داند مبنا قرار گرفته است. در کارآواهای خراسان جنوبی، نمود ابزارهای کشاورزی سنتی مشهود است؛ "منگال" (داس) مهم­ترین ابزار کار کشاورز با "معشوق" همزادپنداری شده است که زندگی بدون آن ممکن نیست. "ترازو" از ابزارهای دیگری است که در این کارآواها به آن اشاره می­شود. مراحل کاشت، داشت و برداشت؛ ازجمله خرمن­کوبی و جداکردن کاه از دانه، در کارآواهای مربوط به گندم و جو بازتاب یافته است. درخت "زرشک" در کارآواها همچون زنی تصویرسازی شده است که انتظار باروری و تولید مثل از او می­رود؛ ضمن اینکه مراحل مختلف کاشت، داشت و به­خصوص برداشت زرشک؛ از جمله نحوه چیدن، خشک­کردن، حمل و بازاریابی آن نیز ذکر می­شود. گل زعفران به عروسی زیبا تشبیه می­شود که کشاورز دست او را می­گیرد و از زمین بلند می­کند. زمان و فصل مناسب چیدن گل زعفران و همچنین زعفران مرغوب، در این کارآواها آمده است. وجه تمایز عمده پژوهش حاضر از پژوهش­های دیگری که در خصوص کارآواها انجام شده، این است که این تحقیق منحصر به کارآواهایی شده که ابزارآلات و مراحل مختلف کار کشاورزی شامل کاشت، داشت و برداشت محصول، در آن­ها منعکس شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Content Analysis of Some Agricultural Work Songs in South Khorasan

چکیده [English]

Abstract
In the present study, the work songs of South Khorasan in the field of agriculture are investigated. The tools and stages of planting, growing, and harvesting of the major crops of South Khorasan, including wheat, barley, barberry, and saffron, are reflected in these work songs. “Sickle” (=Mengal) is the most crucial tool of the farmer’s work which is compared to a “beloved” without whom life is impossible. “Scales” is another tool that is mentioned in these songs. The stages of planting, growing, and harvesting, including threshing and separating straw from grain, are reflected in the work songs of wheat and barley. The barberry tree is depicted as a woman who is expected to be fertile and reproductive. Different stages of planting, growing, and especially the harvesting of barberry are mentioned, including how to pick, dry, transport, and market it. The saffron flower is likened to a beautiful bride taken by the farmer and lifted from the ground. The right time and season to pick saffron flowers to have high-quality saffron are mentioned in these work songs. What distinguishes the present research from similar researches is that in the current study, the different stages of agricultural work, namely planting, growing, and harvesting, which is reflected in the work songs, have been taken into account.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Work Songs
  • South Khorasan
  • Barberry and Saffron
  • Wheat and Barely
برآبادی، سیداحمد؛ شعیبی، غلامحسین (1384). مردم­شناسی روستای ماخونیک. تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری##
بهنیا، محمدرضا (1380). بیرجند، نگین کویر. تهران: دانشگاه تهران##
پناهی سمنانی، احمد (1369). شعر کار در ادب فارسی (بازتاب کار در شعر شاعران گذشته و محلی). تهران: مؤلف##
ثواقب، جهانبخش (1389). "فرهنگ کار در ادبیات شفاهی و مکتوب". فرهنگ مردم ایران، سال ششم، ش 22-23 (پاییز و زمستان): 51-66##
جهانبخش، محمدعلی (1391). مردم­شناسی و فرهنگ عامه: با تکیه بر فرهنگ عامه مردم ایران. تهران: هم­پا##
دستغیب، سید عبدالعلی (1386). "دوبیتی ­ها و ترانه­های ملی". کیهان فرهنگی، سال بیست و چهارم، ش 251 (شهریور): 34-39##
دوستی، شهرزاد (1386). "گندم­کاری در آیینه شعر عامیانه". فرهنگ مردم ایران. سال سوم، ش 9 (تابستان): 23-52##
راشد­محصل، محمدتقی (1377). "از گذشته­ها ... ". خراسان­پژوهی، سال اول، ش 2 (پاییز و زمستان): 123-130##
رضایی، جمال (1381). بیرجندنامه. تهران: هیرمند##
زارع، محمدباقر (1389). "آواهای کار بازارهای محله گیلان". فرهنگ مردم ایران، سال ششم، ش 22-23 (پاییز و زمستان): 215-234##
شاه­ حسینی، علی­رضا (1382). "ترانه­های مشک­زنی عشایر دامنه­های جنوبی البرز". مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، سال دوم، ش 5 (تابستان و پاییز): 93-114##
شکورزاده، ابراهیم (1327). ترانه ­های روستایی خراسان. تهران: گوتنبرگ##
شکورزاده، ابراهیم (1346). عقاید و رسوم عامه مردم خراسان. تهران: بنیاد فرهنگ ایران##
صالح­ پور، زینت (1386). "ملوونون (شناگران) در ایل بختیاری". فرهنگ مردم، سال ششم، ش 21-22 (بهار و تابستان): 116-120##
صدا و سیمای خراسان جنوبی (1389). "رو وَر اَفتُو". شبکه خاوران (12 خرداد)##
صدا و سیمای خراسان جنوبی (1390). "نسیمی از شرق". شبکه خاوران (20 اردیبهشت)##
صدای خراسان جنوبی (1389). "آوای کار". (17 فروردین)##
صدای خراسان جنوبی (1391الف). "چکّه". (19اردیبهشت)##
صدای خراسان جنوبی (1391ب). "چکّه". (18خرداد)##
صفری، جهانگیر؛ ظاهری، ابراهیم (1388). "بررسی ترانه­ های کار عشایر بختیاری". فرهنگ و مردم، سال هشتم، ش31-32 (پاییز و زمستان): 169-182##
فاروقی­ هندوالان، جلیل ­اله؛ حسینی، سیده ناهید (1391). "بررسی گفتمان برخی از فراقی­ های خراسان جنوبی". فصلنامه مطالعات فرهنگی- اجتماعی خراسان، سال ششم، ش 22-23 (زمستان و بهار): 81-115##
فاروقی­ هندوالان، جلیل­ اله؛ حسینی، سیده ناهید (1392). "بررسی استعاره ­های هستی­ شناختی در کارآواهای خراسان جنوبی". زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه خوارزمی)، سال بیست و دوم، ش 76 (بهار و تابستان): 71-88##
فرهادی، مرتضی (1373). فرهنگ یاری­گری در ایران. تهران: مرکز نشر دانشگاهی##
فرهادی، مرتضی (1379). "ترانه­های کار، کارآواهای ازیادرفته کارورزان و استادکاران". فصلنامه علوم اجتماعی، سال هفتم، ش 11-12 (پاییز و زمستان): 111-144##
فرهادی، مرتضی (1387). "ترانه کمیاب سال گرانی (روایت کمره­ای)؛ کشف و یا خلق!". فرهنگ مردم، سال هفتم، ش 27-28 (پاییز و زمستان): 39-62##
فریدل، اریکا؛ بلوک­باشی، علی (1356). "تحلیلی فرهنگی از ترانه­های بویراحمدی". فرهنگ­شناسی و فرهنگ عامه مردم، سال سوم، ش 3 (زمستان): 134-140##
کاظمی، محمدایوب (1375). سیمای بیرجند. تهران: جهان­ آرا##
کریمی فروتقه، محمد (1390). "آواها و نواهای کار کشاورزی و شبانی در کاشمر". فرهنگ مردم ایران، سال هشتم، ش 25 (تابستان): 155-168##
کوثری، مسعود (1387). درآمدی بر موسیقی مردم­ پسند. تهران: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران##
مزرعتی، احمد (1383). ترانه­های قالی­بافان کاشان. اصفهان: مرنجاب##
مزرعتی، احمد (1385). "ترانه ­های قالی­بافان کاشان". فرهنگ مردم، سال پنجم، ش 19-20 (پاییز و زمستان): 142-144##
میهن ­دوست، محسن (1388). کله فریاد: ترانه­هایی از خراسان. تهران: گل­آذین##
میرنیا، علی (1381).نگاهی به فرهنگ مردم عامه خراسان. مشهد: سخن­ گستر##
ناصح، محمدمهدی (1373). دوبیتی­های عامیانه بیرجندی، دفتر اول (شعر دلبر). مشهد: محقق##
ناصح، محمدمهدی (1377). دوبیتی­های عامیانه بیرجندی، دفتر دوم (شعر نگار). مشهد: محقق##
ناصح، محمدمهدی (1379). شعر غم؛ رباعی­های عامیانه بیرجندی. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش­های اسلامی##
ناصح، محمدمهدی (1391). دوبیتی­های عامیانه بیرجندی (شعر یار و دیار). بیرجند: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی؛ محقق##
ناصح، محمدمهدی (1393). دوبیتی­های عامیانه بیرجندی، دفتر پنجم (شعر دیده به دیدار). بیرجند: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی؛ محقق##
نظری قوچان عتیق، موسی­الرضا(1385). "پیشینه رنگرزی در فرهنگ قوچانیان". فرهنگ مردم، سال پنجم، ش 17 (بهار): 144-154##
نیکوکار، عیسی (1356). "سیمای زندگی مادی و معنوی مردم سیستان در ترانه­های عامیانه". فرهنگ­شناسی و فرهنگ عامه مردم، سال سوم، ش 3 (زمستان): 69-90##
وجدانی، بهروز (1383). "علی (ع) در ترانه­های کار". کتاب ماه هنر، سال هفتم، ش 67-68 (فروردین و اردیبهشت): 56-61##
همایونی، صادق (1371). فرهنگ مردم سروستان. مشهد: آستان قدس رضوی، به­نشر##
همایونی، صادق (1379). ترانه­ های محلی فارس. شیراز: بنیاد فارس­ شناسی##