نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سمنان

2 دانشجوی دکتری معماری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سمنان

چکیده

از آغاز تاریخ، بشر تحت تأثیر اقلیم قرار داشت و به همین دلیل، انسان اولین پناهگاه را به منظور حفاظت در برابر عناصر اقلیمی بنا نمود. با گذشت زمان و پیشرفت فناوری بسیاری از کشورها، از جمله ایران، سعی نمودند با معماری همساز با اقلیم، فضای آسایش ایجاد کنند. معماری و اقلیم، دو سیستم انسان ساخت و طبیعی هستند که تأثیرگذاری تنگاتنگی بر یکدیگر دارند، به نحوی که بررسی چگونگی تأثیر عناصر اقلیمی و  بازخوردهای آن بر معماری امری اجتناب ناپذیر است. به طور کلی عواملی مانند چگونگی تابش آفتاب، دمای حاصله از تابش خورشید، رطوبت هوا و میزان بارندگی و در مجموع وزش بادهای مختلف در مسائل اقلیم دخالت دارد و محیط زندگی انسان را تحت الشعاع قرار می دهد که این عناصر، محدودیت هایی را نیز در زمینه معماری به همراه دارد. در این مقاله با استفاده از روش های اقلیمی به تجزیه و تحلیل اقلیم مشهد پرداخته شده است برای این کار از آمار سازمان هواشناسی در یک دوره 30 ساله (از سال 1984 تا 2014) استفاده شد. نتایج  بدست آمده از نمودار آمبروترومیک و میزان دما و بارش باران نشان داد که مشهد در اقلیم سرد و خشک قرار گرفته است. هدف از این مقاله بررسی شرایط اقلیمی شهر مشهد با استفاده از شاخص های آسایش حرارتی ماهانی، اولگی، اوانز و گیونی و به تبع آن بررسی راهکارها و پیشنهادهای مناسب در زمینه سازگاری بیشتر اقلیم و معماری و توسعه پایدار می باشد. امید است تا نتایج این مقاله بتواند در زمینه معماری و ساخت بناهای جدید در این شهر مفید واقع گردد.

کلیدواژه‌ها

- پروانه، بهروز؛ شاهرخوندی، منصور؛ میررضایی، داریوش (1389). "بررسی میزان سازگاری خانه های روستایی دشت خرم آباد با طراحی های اقلیمی". مجله رشد آموزش جغرافیا، دوره بیست و چهارم، ش4 (تابستان): 42-51.
- حسینی، علی (1387). "بررسی گسترش افقی شهر مشهد در چند دهه اخیر و تأثیر آن بر منابع آب و خاک". پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
- داوودی، محمود؛ محمدی، حسین مراد؛ بای، ناصر (1389). "تجزیه و تحلیل و پیش بینی برخی عناصر اقلیمی مشهد". مجله علمی و فنی نیوار، ش 70 و 71 (پائیز و زمستان): 35-46.
- رازجویان، محمود (1367). آسایش به وسیله معماری همساز با اقلیم. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- ------ (1393). آسایش در پناه معماری همساز با اقلیم. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- رستگاریان، زینب؛ حیدری، فاطمه؛ کیانی، اکبر (1392). "ارزیابی اقلیم و معماری پایدار مناطق سرد، نمونه موردی: شهر کلات نادری". در: همایش معماری و شهرسازی و توسعه پایدار با محوریت از معماری بومی تا شهر پایدار. گردآورنده مؤسسه آموزش عالی خاوران. مشهد: مؤسسه آموزش عالی خاوران.
- ریاضی، جمشید (1356). اقلیم و آسایش در ساختمان. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
- شقاقی، شهریار؛ مفیدی، مجید (1387). "رابطه توسعه پایدار و طراحی اقلیمی بناهای منطقه سرد و خشک، مورد مطالعاتی: تبریز". علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره دهم، ش 3 (پاییز): 106-120.
- شهرداری مشهد (1393). آمارنامه شهر مشهد. مشهد: شهرداری مشهد، سازمان آمار و اطلاعات و خدمات کامپیوتری.
- صادقی روشن، محمدحسن؛ طباطبائی، مهدی ( 1388). "تعیین محدوده آسایش حرارتی در شرایط آب و هوایی خشک". نشریه هویت شهر، سال سوم، ش 4 (بهار و تابستان): 39-46.
- طاووسی، تقی؛ سبزی، برزو (1390). "تعیین گستره منطقه آسایش زیست اقلیمی استان ایلام با استفاده از شاخص اوانز". نشریه جغرافیا و آمایش شهر، ش 7 (تابستان):21-34
- طاهباز، منصوره (1392). دانش اقلیمی، طراحی معماری. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- عدل، احمدحسین (1339). تقسیمات اقلیمی و رستنی های ایران. تهران: دانشگاه تهران.
- فرج زاده اصل، منوچهر؛ قربانی، احمد؛ لشکری، حسن (1387). "بررسی انطباق معماری ساختمان های شهر سنندج با شرایط زیست اقلیمی آن به روش ماهانی".  فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره دوم، ش 12 (تابستان): 161-180.
- قویدل رحیمی، یوسف؛ احمدی، محمود (1390). "برآورد و تحلیل زمانی آسایش اقلیمی شهر تبریز". جغرافیا و توسعه، ش 33 (زمستان): 173-182.
- کامیابی، سعید؛ احمدی، افرا (1392). "بررسی شاخص های آسایش حرارتی ساختمان در شهر مشهد". در: همایش معماری و شهرسازی و توسعه پایدار با محوریت از معماری بومی تا شهر پایدار. گردآرونده موسسه آموزش عالی خاوران. مشهد: موسسه آموزش عالی خاوران.
- کسمایی، مرتضی (1363). اقلیم و معماری. تهران: شرکت خانه سازی ایران.
- ------ (1378). اقلیم و معماری. تهران: نشر بازتاب.
- لشکری، حسین؛ سلکی، هیوا (1388). "بهینه سازی جهت گیری فضاهای آزاد در شهر سقز بر اساس شرایط اقلیمی". جغرافیای طبیعی، سال اول، ش 3 (بهار): 27-41.
- لشکری، حسن؛ موزرمی، سارا؛ لطفی، کورش (1390). "آسایش در خارج و داخل بنا براساس شاخص پن واردن و ماهانی، نمونه موردی: شهر اهواز". فصلنامه علمی - پژوهشی جغرافیای انسانی، سال سوم، ش 2 (تابستان): 207-220.
- محمدی، م. (1381).  "نقش ضوابط و مقررات ساختمان در بهینه سازی مصرف سوخت در ساختمان". در: مجموعه مقالات دومین همایش بهینه سازی مصرف سوخت. تهران: وزارت نفت.
- ملک حسینی، عباس؛ ملکی، علیرضا (1389). "اثرات اقلیم بر معماری سنتّی و مدرن شهر اراک". فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، دوره سوم، ش11(زمستان): 133-153.
- Fishman, D. S.; Pimbert, S. L. (1979). "Survey of Subjective Responses to the Termal Environment in Offices Indoor Climate". Danish Building Reserch Institute Copenhagen, Denmark, 677 - 692.
- Givoni, B. (1998). Climate Consideration in Building and Urban Design. New York: Van Nostrand Reinhold.
- Givoni, B. A. (1969). Man, Climate and Architecture. Editor Henry J. Cowan. Sydney: University of Sydney.
- Olgyay, Victor (1973). Design with Climate. Princeton: Princeton University.