نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

2 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند. مدرس دانشگاه فرهنگیان (دختران) بیرجند

چکیده

یکی از بزرگان و مفاخر استان خراسان جنوبی که تاکنون جایگاه ادبی او ناشناخته مانده، ولی دشت بیاضی است. بدین منظور به شیوه‌ی توصیفی و تحلیل محتوا به بررسی مضامین و زیبایی‌های لفظی و معنوی اشعار او پرداخته اند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که غزل ولی دشت بیاضی غزلی شیوا و دل نشین در موضوع عشق مجازی است و ویژگی‌های مکتب وقوع را دارد. شعرش پر از سوز و گداز است، حالات مختلف عشق را به زیبایی و شیوایی و با زبانی رسا و سلیس به تصویر کشیده است، اما از اندیشه‌ی چندان والایی برخوردار نیست. مهم ترین مضامین غزلیات ولی دشت بیاضی، عشق و حالات عشقی، آن هم از نوع وقوعی آن است، ناامیدی و قتل از دیگر مضامین پر بسامد در غزلیات او هستند. اما شعر او از نظر ظاهری تسلط بر استعمال به‌جا و مؤثر صور خیال و آرایه‌ها‌ی بدیعی در جایگاه ممتازی قرار دارد. ساختن ترکیبات تصویری و حرکت در قطب استعاری زبان بویژه تشخیص، از شگردهای بارز بلاغی شعر او هستند.

کلیدواژه‌ها

  1. ثروتیان، بهروز (1369).  بیان. تهران: برگ.
  2. حافظ، شمس الدین محمد (1377). دیوان حافظ. به تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی. تهران: عارف.
  3. دشت بیاضی، محمدولی (1389). دیوان ولی دشت بیاضی. تصحیح و تحشیه مرتضی چرمکی عمرانی. تهران: اساطیر.
  4. رستگار فسایی، منصور (1380). انواع شعر فارسی. شیراز: نوید.
  5. زرین کوب، عبدالحسین (1363). سیری در شعر فارسی. تهران: نوین.
  6. شبلی نعمانی (1363). شعرالعجم یا تاریخ شعرا و ادبیات ایران، ج 5. ترجمه  محمدتقی فخر داعی گیلانی. تهران: دنیای کتاب.
  7. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1366). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
  8. ------ (1373). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
  9. ------ (1382). ادبیات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما. ترجمه‌ حجت الله اصیل. تهران: نشر نی.
  10. شمیسا، سیروس (1362). سیر غزل در شعر فارسی. تهران: فردوس.
  11. صفا، ذبیح الله (1378). تاریخ ادبیات در ایران، ج4. تلخیص از دکتر محمد ترابی. تهران: فردوس.
  12. فتوحی، محمود (1385). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
  13. کوپا، فاطمه (1390). "درون مایه های عمده ی غنایی در قصاید محمد ولی دشت بیاضی". پژوهشنامه ی ادب غنایی، سال نهم، ش 16 (بهار و تابستان): 131-150.
  14. گلچین معانی، احمد (1374). مکتب وقوع در شعر فارسی. مشهد: دانشگاه فردوسی.
  15. منشی، اسکندر بیک (1377). تاریخ عالم آرای عباسی، ج 1. تصحیح محمد اسماعیل رضوانی. تهران: دنیای کتاب.
  16. هادی، روح الله (1373). آرایه‌های ادبی. تهران: سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، دفتر برنامه ریزی و تألیف کتب درسی.
  17. هدایت، رضا قلی خان (1382). مجمع الفصحا. به کوشش مظاهر مصفا. تهران: امیرکبیر.
  18. همایی، جلال الدین (1364). فنون بلاغت و صناعات ادبی، ج 1. تهران: توس.