نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی گروه جغرافیا دانشگاه بیرجند

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری یا روستایی دانشگاه اصفهان

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

چکیده

امروزه بافت های تاریخی و قدیمی به عنوان هسته مرکزی شهر با مشکلات متعدد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و دسترسی مواجه هستند. راهبردهای برخورد با این بافت ها در دوران پست مدرن به احیاء و ساماندهی بافت های تاریخی و قدیمی و حداکثر بهره وری از مرکز شهر به عنوان یکی از اصول اساسی توسعه پایدار شهری توجه دارد. توقف‌گاه های طبقاتی یکی از مراکز خدماتی است که به منظور کاهش آمد و شد در مناطق مرکزی شهر، به  عنوان یکی از راهکارهای مؤثر، می تواند مدنظر قرار گیرد. شهر بیرجند با توجه به موقعیت اجتماعی و اقتصادی و سیاسی و دانشگاهی، ضرورت مطالعه و برنامه ریزی حمل و نقل را در قسمت های مرکزی و بافت فرسوده می طلبد. از این رو، با توجه به اهمیت موضوع، در تحقیق حاضر به مکان یابی توقف‌گاه های طبقاتی در محدوده مرکزی شهر بیرجند، با به کارگیری سامانه اطلاعات جغرافیایی و روش های محاسباتی  نظیر تحلیل سلسله مراتبی پرداخته شده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی مبتنی بر جمع آوری اطلاعات میدانی و اسنادی در سطح شهر در راستای ایجاد لایه های اطلاعاتی و هم چنین سازمان های مرتبط می باشد. تحلیل نقشه ها نیز بر اساس روش AHP مبتنی بر مقایسه زوجی می باشد. نتایج نشان داد که جهت مکان بهینه توقف‌گاه های طبقاتی مهمترین مورد، معیار فاصله از مراکز اداری با وزن نهایی 38 .0 می باشد. پس از تطابق نقشه نهایی با واقعیت زمینی، زمین‌های با مساحت بالای 2000 متر مربع، فاقد کاربری فضای سبز و توقف‌گاه های عمومی، برای ایجاد توقف‌گاه طبقاتی محدوده مرکزی شهری بیرجند مطلوب تشخیص داده شد.

کلیدواژه‌ها

آسایش، حسین؛ استعلاجی، علیرضا (1382). اصول و روش های برنامه ریزی ناحیه ای (مدل، روش ها و فنون). ری: دانشگاه آزاد اسلامی واحد ری. 
احمدی، زهره؛ حسینی، اکرم (1386). بررسی مسائل و مشکلات مدیریت پارکینگ ها و تأثیر آن بر ترافیک شهر مشهد. مشهد: شرکت پژوهشی- فرهنگی اندیشه سازان پویای سعادت.
توفیق، فیروز (1372). مباحث و روش های شهرسازی: مسکن، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران. تهران: مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی.
ذکراللهی، محمد (1380). "روش شناسی مکان یابی و قیمت گذاری توقف گاه های تجمعی". پایان نامه کارشناسی ارشد حمل و نقل، دانشکده عمران، دانشگاه علم و صنعت ایران.
سیدموسوی، جلال (1386). "تحلیل جغرافیایی مسایل و مشکلات عمومی در شهر اصفهان". پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.
شیعه، اسماعیل؛ نوریان، فرشاد؛ شمس، شهروز (1388). "مکان یابی توقفگاه های عمومی در محله خانی آباد منطقه 12 تهران با استفاده از GIS و مدل AHP". در: هشتمین کنگره بین المللی مهندسی عمران. شیراز: دانشگاه شیراز: 39 - 47.
شاهی، جلیل (1376). مهندسی ترافیک. تهران: دانشگاه تهران.
صالحی، رحمان؛ علی منصور، رضا (1384)."ساماندهی فضایی مکان های آموزشی (مقطع متوسطه) شهر زنجان با کمک GIS". مجله پژوهش های جغرافیایی، دوره 37، ش 52 (شهریور): 82 - 94.
فرهادی، رودابه (1379). "مکان یابی مدارس با استفاده از GIS"، پایاننامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
قاضی عسگر، آرمان؛ نایینی، آرمان؛ ورشوساز، مسعود (1383). "ارائه روش مناسب برای مکان یابی توقفگاه عمومی با استفاده از GIS"، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
قدسی پور، حسن (1389). فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP. تهران: دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
متکان، علی اکبر، و دیگران (1388). "تصمیم گیری قطعی و فازی در مکان یابی پارکینگ طبقاتی". فصلنامه علوم محیطی، سال نهم، ش 3 (پاییز): 207-222.
متکان، علی اکبر؛ شکیبا، علیرضا؛ پورعلی، حسین (1385). "کاربرد GIS در مکان یابی توقف گاه های عمومی طبقاتی به روش OWA". در: همایش شهر و شهرسازی، تهران: دانشگاه تهران: 112 - 123.
مختاری ملک آبادی، رضا (1388). "تحلیلی بر برنامه ریزی کاربری پارکینگ در شهر اصفهان با استفاده از روش های کاربردی برنامه ریزی منطقه ای". مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، سال اول، ش 3 (زمستان): 115-134.
نخعی پور، مریم؛ رئوفی، کاظم؛ سیدحسینی، محمد (1389). "ارزیابی فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و قانونی پارکینگ های طبقاتی در سطح تهران". فصلنامه مهندسی ترافیک، ش 49 (بهار): 48-61.
- Benson, itzhak karel;  Martens, salva birfir (2008). "park agent: An agent- based model of parking in the city". computer, environment and urban systems, Vol. 32, No. 6: 431-439
- Caicedo, F.  (2010), Real-time parking information management to reduce search time, vehicle displacement and emissions, Transportation Research Part D 15 , pp 228-234.
- Hensher, D.; King, J. (2001). "Parking Demand and Responsiveness to Supply, Pricing and Location in the Sydney Central Business District". Vol. 35, No. 3: 177-196.
- Rodier, C. J., & Shaheen, S. A. (2010 April) Transit-based smart parking: An evaluation of the San Francisco Bay area field test, vol. 18, No. 2: 225-233.
- Saaty, T.  L. (2004).  Mathematical Methods of Operations Research. New York: Courier Dover Publications.
- Viana, Marcello (2004). "Intelligent transportation systems and parking management: implementation potential in a Brazilian city". Cities, Vol. 21, No. 2: 137- 148.