نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران/ پژوهشگر و مدرس دانشگاه جامع علمی - کاربردی موسسه پژوهشی سینا (خراسان رضوی)

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان/ پژوهشگر اجتماعی سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد

چکیده

توانمندی در به­دست­آوردن، تحلیل و فهم اطلاعات بهداشتی که فرد نیاز دارد تا در مورد مسائل سلامتی خود مشارکت نماید و تصمیم‌های درستی بگیرد، "سواد سلامت" تعریف می­شود. هدف از نوشتار حاضر، ارزیابی وضعیت سواد سلامت و مؤلفه­های آن در شهر مشهد است. مبانی نظری سلامت­محور کاکرهام، متأثر از فرصت­ها و انتخاب در زندگی، جهت برخورداری از سواد سلامت استفاده شده­است. از رویکرد کمی­محور، راهبرد پیمایش از نوع توصیفی، در بین شهروندان بالای 18 سال مناطق شهری مشهد استفاده شده­است. بر اساس فرمول کوکران، 800 نفر مبتنی بر روش نمونه­گیری متناسب با حجم هر منطقه، انتخاب شده و با تکیه بر پرسشنامه استانداردشده سواد ایرانیان اطلاعات جمع­آوری شده­است. میزان آلفای کرونباخ پرسشنامه برابر با 921/0 در حد قوی به­دست آمده­است. نتایج نشان داد که از نظر جنسیت، تقریباً پاسخگویان با هم برابر بوده­اند. میانگین سنی پاسخگویان برابر با 31/37 سال بوده­است. وضعیت میانگین مؤلفه­های سواد سلامت عملکردی، ارتباطی­ـ تعاملی، پایه و انتقادی، به ترتیب حائز اهمیت بوده­است. نتایج مقایسه میانگین گروه­های تحصیلی، سنی و مناطق شهری با متغیر و مؤلفه­های مورد مطالعه در حد متوسط روبه بالا بوده­است. نتایج آزمون فریدمن بیانگر این است که مؤلفه­های سواد عملکردی، پایه، ارتباطی­ـ تعاملی و انتقادی با بیشترین میانگین و با مقدار مجذور کای برابر با 059/120 در سطح خطای کوچک­تر از 05/0 به­دست آمده­است که به لحاظ آماری با اطمینان 95/0 میانگین مؤلفه­ها، تفاوت معناداری در سبک زندگی سلامت­محور پاسخگویان وجود دارد. در نهایت سواد سلامت به­عنوان مؤلفه شناختی و متأثر از انتخاب­ها و  موقعیت‌ها در زندگی به افزایش کیفیت زندگی، ارتقای سبک زندگی سالم، کاهش خطرات سلامتی و مهارت­های خودمراقبتی منتهی می­گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Study of health literacy components of citizens of Mashhad based on health-oriented approach

چکیده [English]

The ability to obtain, analyze, and understand the health information a person needs to participate in their health issues and make the right decisions is defined as health literacy. The purpose of this article was to evaluate the status of health literacy and its components in Mashhad. Cockerham's health-oriented theoretical foundations, influenced by opportunities and choices in life, have been used to promote health literacy. A quantitative approach, a descriptive survey strategy, has been used among citizens over 18 years of age in urban areas of Mashhad. Based on the Cochran's formula, 800 people were collected based on a sampling method appropriate to the size of each region, based on a standardized Iranian literacy questionnaire. Cronbach's alpha of the questionnaire was 0.921 strongly obtained. The results showed that in terms of gender, the respondents were almost equal. The average age of the respondents was 31/37 years. The mean status of functional, communicative and interactive, basic and critical health literacy components were important, respectively. The results of comparing the mean of educational groups, age and urban areas with the studied variables and components have been rising to the average.The results of Friedman test indicate that the components of functional, basic, communication-interactive and critical literacy with the highest average and with a chi-square value of 120.059 have been obtained at an error level of less than 0.05, which is statistically reliable. 0.95 Mean of components, there is a significant difference in the health-oriented lifestyle of the respondents. Finally, health literacy as a cognitive component and influenced by choices and situations in life leads to an increase in quality of life, promotion of a healthy lifestyle, reduction of health risks and self-care skills.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Health-oriented style
  • Health literacy
  • Citizens
  • Mashhad
منابع
- پناهی، رحمان، و دیگران (1395). "بررسی سواد سلامت و عوامل مؤثر بر آن در دانشجویان خوابگاهی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران". آموزش و سلامت جامعه، سال سوم، ش 3 (پاییز): ۳۰-۳۶.##جوادزاده، سیدهمام­الدین، و دیگران (1392). "بررسی سواد سلامت بزرگسالان شهر اصفهان". تحقیقات نظام سلامت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، دوره نهم، ش 5 (تابستان): 540-549.##خسروی، عبدالرسول؛ احمدزاده، خدیجه؛ احمدزاده، زیبا (1393). توسعه سواد سلامت. بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی- درمانی بوشهر.##داستانی، میثم، و دیگران (1398). "بررسی سطح سواد سلامت الکترونیک مبتنی بر اینترنت دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گناباد". مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد، دوره چهاردهم، ش 1 (بهار): 36-45.##دلاور، فرزانه؛ پاشایی‌پور، شهزاد؛ نگارنده، رضا (1397). "شاخص سواد سلامت: ابزاری نو برای ارزیابی سواد سلامت". حیات، سال بیست­وچهارم، ش 1 (بهار): ۱-۶.##ذوالفقاری، اکبر؛ شاکر اردکانی، سمیه؛ محمدی احمدآبادی، ناصر (1398). "بررسی رابطه سواد سلامت و متغیرهای دموگرافیکی شهروندان شهرستان یزد". روا­­ن­شناسی سلامت ایرانیان دانشگاه پیام نور، سال دوم، ش 1 (بهار و تابستان): 95-102.##رهبری بناب، مریم؛ بختیاری علی­آباد، محمد (1399). وضعیت سواد سلامت در جامعه ایران. تهران: مجلس شورای اسلامی، مرکز پژوهش­ها، معاونت اجتماعی.##رئیسی، مهنوش، و دیگران (1393). "سواد سلامت ارتباطی و انتقادی و خودمراقبتی در بیماران دیابتی نوع دو". دیابت و متابولیسم ایران، دوره چهاردهم، ش 3 (بهمن- اسفند): 198-208.##ساعی، منصور؛ حسینی­مقدم، محمد؛ بصیریان جهرمی، حسین (1398). "سنجش میزان سواد سلامت شهروندان تهرانی و عوامل مؤثر بر آن". پژوهش­های ارتباطی، دوره 26، ش 99 (پاییز): 113-147.##سالنامه آماری شهر مشهد 1397 (1398). مدیریت آمار و تحلیل اطلاعات. شهرداری مشهد. مشهد: شهرداری مشهد، معاونت برنامه­ریزی و توسعه سرمایه انسانی.##سیدمعلمی، زهرا؛ حقیقی، مهدیه (1395). "بررسی سواد سلامت دهان شهروندان شهر اصفهان در سال 1393- 1394". مجله دانشکده دندان­پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، دوره 12، ش  3 (پاییز): 268-279. ##طاووسی، محمود، و  دیگران (1394). "سنجش سواد سلامت بزرگسالان ایرانی ساکن شهرها (یک مطالعه ملی)". پایش (نشریه پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی)، سال پانزدهم، ش 1 (بهمن و اسفند): 95-102.##طهرانی بنی­هاشمی، سیدآرش، و دیگران (1386). "سواد سلامت در پنج استان کشور و عوامل مؤثر بر آن". گام­های توسعه در آموزش پزشکی، دوره 4، ش 1 (بهار و تابستان): 1-9.##عبدالملکی، بهاره، و دیگران (1398). "عوامل مرتبط با میزان استفاده از خدمات بهداشتی در بین زنان یائسه شهر مشهد بر مبنای نظریه رفتار برنامه‌ریزی ‌شده: نقش زمینه‌ای سواد سلامت". آموزش و سلامت جامعه، سال ششم، ش 2 (بهار): ۱۱۱-۱۱۷.##کیوان­آرا، محمود (1386). اصول و مبانی جامعه­شناسی پزشکی. اصفهان: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی- درمانی اصفهان.##محمودی، حسن؛ طاهری، ابوالفضل (1394). "بررسی رابطه بین سواد اطلاعاتی و سواد سلامت در دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد". تعامل انسان و اطلاعات، دوره 2، ش 2 (تابستان): 31-41.##
- Canal, D. J., et al. (2020). “Health Literacy among Health and Social CareUniversity Students”. International Journal of Environmental Research and Public Health, Vol. 17, Issue 7: 2273-2284.##Cockerham, W. C. (2004). The Sociology of Health Behaviorand Health Lifestyle. London: Prentice Hall College.##Cockerham, W. C.   (2007). “New Direction in Health Lifestyle Research”. Public Health, Vol. 52, No. 6: 327-328.##Cockerham, W. C. (2008). Social Causes of Health and Disease. London: Polity Press.##Cockerhama, W. C., et al. (2006). “Health lifestyles and political ideology in Belarus, Russia, and Ukraine”. Social science medicine, Vol. 62, No. 7: 1799-1809.##Cockerham, W. C.; Ritchey F. J. (1997). Dictionary of Medical Sociology. Westport: Greenwood Press.##Fransen, M. P., et al. (2011). “Applicability of internationally available health literacy measures in the Netherlands”. Health Commun, Vol. 16, No. 3: 134-149.##Ishikawa, H; Takeuchi, T; Yano, E. (2008). “Measuring functional, communicative, and critical health Literacy among diabetic patients”. Diabetes care, Vol. 31, No. 5: 874-879.##Kickbusch, I. (2015). “Health literacy: An essential skill for the twenty-first century”. Health Education, Vol. 108, No. 2: 101-104.##Kickbusch, I., et al. (2013). Health literacy the solid facts. publications of the WHO Regional Office for Europe, Copenhagen, Denmark.##Lai, A.Y., et al. (2013). “Communicative and critical health literacy and self-management behaviors in end-stage renal disease patients with diabetes on hemodialysis”. Patient education and counseling, Vol. 91, No. 2: 221-227.##Nutbeam, D. (2000). “Advancing health literacy: a global challenge for the 21st century”. Health Prom Int, Vol. 15, No. 3: 183-184.##Sandra Vamos, S., et al. (2020). “Making a Case for “Education for Health Literacy an International Perspective”. International Journal of Environmental Research and Public Health, Vol. 17, Issue 7: 1436-1454.##Von Wagner, C. H., et al. (2007). “Functional health literacy and health-promoting behavior in a national sample of British adults”. Epidemiol Community Health, Vo1. 61, No. 12: 1086-1090.##Yang, H. et al. (2015). “Health-Related Lifestyle Behaviorsamong Male and Female Rural-to-Urban MigrantWorkers in Shanghai, China”. PLOS One, Vol. 10, No. 2: 1-14.##