نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی/ دانشگاه بیرجند

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

گویش عربی شهرستان درمیان (رایج در روستاهای سراب، خلف، دره‌چرم، محمدیه (چشمه‌شاه سابق) و رود رباط) در استان خراسان جنوبی قرن­هاست که مانند جزیره­ای میان گویش­های فارسی این شهرستان به بقای خود ادامه داده و با این‌حال به‌دلیل مجاورت با گویش­های فارسی، بسیاری از ویژگی­های این‌ زبان را نیز پذیرفته است. از تأثیرهای مهمی که گویش­های عربی این منطقه از زبان فارسی پذیرفته­، ورود فعل مرکب به نظام فعلی عربی است. در مقاله‌ حاضر که به روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی صورت گرفته، داده­های میدانی از طریق مصاحبه با حدود 30 گویشور جمع‌آوری شده؛ سپس ساختار فعل مرکب در گویش عربی درمیان مورد واکاوی قرار گرفته است. آن‌گاه پس از بررسی­ داده­ها اثبات شده که در گویش عربی درمیان فعل­هایی هستند که ساختاری کاملاً یک‌سان با فعل­های مرکب فارسی دارند؛ یعنی مانند زبان فارسی از یک فعلیار (با مقوله واژگانی اسم یا صفت) و یک همکرد (با مقوله واژگانی فعل) ساخته شده­اند. فعلیارها در افعال مرکبِ عربی یا فارسی هستند یا ترجمه عربی اسم­ها و صفت­های فارسی. همکردهای افعال مرکب عربی همگی همان ترجمه‌ همکردهای فارسی (مانند کردن، زدن، آوردن، آمدن، کشیدن و غیره) به گویش عربی درمیان هستند. افعال مرکبی که در گویش عربی درمیان با همکرد ساخته می­شوند، به دو دسته تقسیم می­گردند: فعل­های مرکبی که ساخت بسیط آن­ها هم استعمال می­شود و فعل­های مرکبی که تنها به‌صورت مرکب کاربرد دارند. اما تمام افعال مرکبی که در فارسی با همکرد به کار می­روند، با ساختار فارسی خود در گویش عربی کاربرد ندارند؛ بلکه برخی موارد در گویش عربی درمیان، فعلی بسیط در مقابل فعل مرکب فارسی به کار می­رود.

کلیدواژه‌ها

منابع
احمدی‌گیوی، حسن (1380). دستور زبان فارسی. تهران: نشر فاطمی.##امیرآبادی­زاده، مرجان (1388). "توصیف ساخت­واژه اسم و فعل ثلاثی در منطقه عربخانه بیرجند". پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عرب، دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.##ایوانف، ولادیمیر الکسی (1392). فارسی در گویش بیرجند. ترجمه محمود رفیعی. تهران: هیرمند.##آموزگار، یوسف (1380). "بررسی گویش عربی منطقه عربخانه و مقایسه آن با عربی کلاسیک". پایان‌نامه کارشناسی‌ ارشد زبان و ادبیات عرب، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.##جانی، اسماعیل (1387). "بررسی و توصیف گویش عربی شهرستان درمیان". پایان­نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عرب، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد.##چگنی، ابراهیم (1382). فرهنگ دایره‌المعارفی زبان و زبان­ها. خرم­آباد: دانشگاه لرستان.##حلیمی، احمد کمال‌الدین (1993). مقارنه بین‌النحو‌العربی و‌النحو‌الفارسی. الکویت: جامعه‌الکویت.##خانلری‌ناتل، پرویز (1380). دستور زبان. تهران: توس.##خطیب‌رهبر، خلیل (1381). دستور زبان فارسی. تهران: مهتاب.##خیام‌پور، عبدالرسول (1375). دستور زبان فارسی. تهران: ستوده.##رضایی، سارا، و دیگران (1396). "گامی در اثبات فرضیه وجود فعل مرکب در زبان عربی". فصلنامه انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، دوره 13، ش 45 (زمستان): 141-164.##سیدی، سیدحسین؛ جانی، اسماعیل (1387). "بررسی گویش عربی جنوب خراسان". فصلنامه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، دوره 41، ش4، پیاپی 163 (زمستان): 141-154.##عباسی، حبیب­الله (1377). پیشینه تاریخی اعراب جنوب خراسان، در: دیار آفتاب (خراسان‌شناسی). تهران: روزگار.##کاظمی، محمدایوب (1393). تاریخ عربخانه. تهران: سیمای دوست.##مهیار، محمد (1376). فرهنگ دستوری. تهران: میترا.##ناظمیان، رضا (1386). فن ترجمه (عربی- فارسی). تهران: دانشگاه پیام­­نور.##نوروزی، حامد؛ قربانی‌جویباری، کلثوم (1394). "تأثیر فعل اسنادی فارسی بر ساختمان فعل در گویش عربی عربخانه". پژوهش­های ادبی، دوره ۱۲، ش ۵۰ (زمستان): 145-194.##نوروزی، حامد؛ قربانی‌جویباری، کلثوم (1395). "قرض­گیری­های گویش عربی عربخانه از زبان فارسی". مطالعات تطبیقی فارسی و عربی، دوره 1، ش 1 (بهار و تابستان): 169-191.##وحیدیان کامیار، تقی؛ عمرانی، غلامرضا (1384). دستور زبان فارسی. تهران: امیرکبیر.##
- Crystal, David (1985). Cambridge Encyclopedia of the English Language. Cambridge; New York: Cambridge University Press.##Dahlgenn, Sven-Olof  (2005). “On the Arabic of Arabkhane in eastern Iran”. In: Linguistic Convergence and Areal Diffusion, Case Studies from Iranian, Semitic and Turkic. Ed. Eva Agnes Csato, Bo Isaksson and Carina Jahani. London: Routledge Curzon: 161-172.##Kolln, Martha; Funk, Robert (1998). Understanding English Grammar. 5th ed. Boston: Allyn and Boston and Bacon.##McArthur, Tom, ed. (1992). The Oxford Companion to the English Language. Oxford; New York: Oxford University Press.##McCarthy, Michael; O’Dell, Felicity (2004). English Phrasal Verbs in Use. New York: Cambridge University Press.##Mubarak, Lahhaz Abd al-Amir (2015). “Phrasal Verbs in English and Arabic: A Contrastive Study With Reference to Some Scientific Texts”. Journal of Babylon Center for Humanities Studies, University of Babylon Babylon Center for Civilization and Historical Studies, Vol. 5, No. 1: 1-22.##Nasir, Kamal Gatta (2015). “English and Arabic phrasal verbs in four selected short stories”. Journal of The Thi Qar Arts, University of Thi-Qar College of Arts, Vol. 4, No. 16: 320-341.##Swan, M.; Walter, C. (2001). The Good Grammar Book. Oxford: O.U.P.##