نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد،

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی دانشگاه یزد

چکیده

چکیده
یکی از مؤلفه‌های اساسی در توسعه هر جامعه‌ای، مشارکت و عدم انزوای اجتماعی افراد آن جامعه است. پایین بودن سطح میزان انزوای اجتماعی، در هر جامعه‌ای پیش‌نیاز هر گونه توسعه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی محسوب شده است. آگاهی از وضعیت انزوای اجتماعی ساکنان یک اجتماع، نقش مؤثری در شناخت چالش‌ها و راهکارهای توسعه یک جامعه داشته و به برنامه‌ریزی در جهت رسیدن به توسعه پایدار در جامعه کمک خواهد نمود. به عقیده بسیاری از محققین و صاحب‌نظران، یکی از عواملی که نقش قابل ملاحظه‌ای در کاهش میزان انزوای اجتماعی دارد، دین‌داری است. لذا پژوهش حاضر در صدد است تا رابطه بین دین‌داری، با انزوای اجتماعی را در بین شهروندان شهر مشهد مورد بررسی قرار دهد. روش این تحقیق پیمایشی بوده و جمع‌آوری داده‌ها به کمک پرسشنامه محقق‌ساخته دین‌داری و پرسشنامه استاندارد انزوای اجتماعی (دی‌یونگ گیرولد) صورت گرفته و روایی به­صورت محتوایی احراز شده است و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 323 نفر تعیین شده است. پرسشنامه در سطح شهر مشهد توزیع و با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای اجرا شده و داده‌های تحقیق در دو بخش توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و اموس مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که میانگین نمرات پاسخ‌گویان به لحاظ انزوای اجتماعی در سطح کمی پایین‌تر از حد متوسط (90/28 در مقایسه با میانگین نظری 33) و از لحاظ میزان دین‌داری در سطح بیشتر از حد متوسط (61/86 در مقایسه با میانگین نظری 72) قرار دارند. هم­چنین آزمون فرضیه اصلی تحقیق نشان داد رابطه معکوس و معنا‌داری (173/0-) بین دین‌د‌اری و انزوای اجتماعی وجود دارد و بین سطح دین‌داری بر حسب وضعیت تأهل و جنسیت و سطح انزوای اجتماعی بر حسب وضعیت تأهل و جنسیت، تفاوت معناداری مشاهده نمی‌شود. نتایج این تحقیق، همسو با دیدگاه جامعه‌شناسان بزرگی هم‌چون استارک، بین بریچ، برگر، یونگ،‌ ویلسون، دورکیم، پوتنام، اُدی و یینگر است که معتقدند رابطه معناداری بین دین‌داری و انزوای اجتماعی وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

منابع
- ابراهیمی‌لویه، عادل؛ صحبتی‌ها، علی؛ رضایی­زاده، همایون (1393). "بیگانگی اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی: جوانان20 تا30 سال شهرستان خدابنده)". بررسی مسائل اجتماعی، دوره 5، ش 15 (بهار و تابستان): 1-18.##- ابراهیمی مقدمیان، محمود (1388). "بررسی عوامل اجتماعی- فرهنگی مؤثر بر انزوای اجتماعی جوانان در شهر همدان". پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.##- افشانی، سیدعلیرضا (1385). "تبیین جامعه‌شناختی گرایش به خرافات در ایران". پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه­شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.##- افشانی، سیدعلیرضا، و دیگران (1389). "پژوهشی در باب رابطه دینداری و اعتماد اجتماعی". فصلنامه علوم اجتماعی، دوره 17، ش 49 (تابستان): 185-217.##- بنی­فاطمه، حسین؛ رسولی، زهره (1390). "بررسی میزان بیگانگی اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه تبریز و عوامل مرتبط با آن". جامعه‌شناختی کاربردی، دوره22، ش 1 (بهار): 1-26.##- پیراسته‌مطلق، علی‌اکبر؛ پیراسته‌مطلق، علی‌اصغر؛ پیشرو نصرآباد‌سفلی؛ نظر (1391). "نقش اضطراب ناشی از ارزیابی منفی اجتماعی در انزوای اجتماعی نوجوانان". پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، دوره 1، ش 4 (زمستان): 145-156.##- توسلی، غلامعباس (1380). جامعه‌شناسی دین. تهران: سخن.##- جلایی‌پور، حمید (1389). "ایران، جامعه کژمدرن". جامعه‌شناسی ایران، دوره11، ش  5 (بهار): 22-48.##-چلبی، مسعود؛ امیرکافی، مهدی (1383). "تحلیل چندسطحی انزوای اجتماعی". جامعه‌شناسی ایران، دوره 5، ش 18 (تابستان): 3-31.##- حشمت‌یغمایی، محمدتقی (1380). "دین‌داری نوجوانان و عوامل مؤثر بر آن". پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی (تهران).##- حقیقتیان، منصور (1392). "عوامل اجتماعی مؤثر بر انزوای اجتماعی جوانان (مورد مطالعه: شهر اصفهان)". مطالعات توسعه ایران، دوره 5، ش 4 (پاییز): 140-180.##- خسروپناه، عبدالحسین (1379). در چیستی دین، فلسفه دین و کلام جدید. به کوشش محمدصفر جبرئیلی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ اسلامی، سازمان انتشارات.##- دورکیم‌، امیل‌ (1369). تقسیم‌کار اجتماعی. ترجمه‌ باقر پرهام. بابل‌: کتاب‌سرای‌ بابل‌.##- دورکیم‌، امیل‌ (1384). صور بنیادی حیات دینی. ترجمه باقر پرهام. تهران: نشر مرکز.##- ربیعی، علی؛ محمدزاده یزدی، فرشته (1392). "آسیب‌شناسی فضای مجازی، بررسی تأثیر استفاده از اینترنت بر انزوای اجتماعی دانشجویان". راهبرد اجتماعی فرهنگی، دوره 2، ش 6 (بهار): 43-60.##- رسول‌زاده اقدام، صمد، و دیگران (1393). "تحلیل رابطه حضور در شبکه‌های اجتماعی فیس­بوک و انزوای اجتماعی در بین جوانان شهر تبریز". توسعه اجتماعی، دوره 8، ش 4 (تابستان): 133-154.##- رضایی، مریم؛ بساطیان، سیدمحمد؛ جعفریان، مرتضی (1394). "عوامل مؤثر بر بیگانگی اجتماعی زنان شاغل شهر خرم‌آباد". مطالعات ملی، دوره 16، ش 3 (زمستان): 83-100.##- شجاعی‌زند،‌ علیرضا (1384). "مدلی برای سنجش دین‌داری در ایران". جامعه‌شناسی ایران، دوره 6، ش 1 (بهار): 34-66.##- سجادیان، ایلناز؛ نادی، محمدعلی (1385). "ارتباط بین افسردگی و انزوای اجتماعی کاربران اینترنت نوجوان و جوان با مدت زمان روزانه معمول کاربری اینترنت". تحقیقات علوم رفتاری، دوره 4، ش 7 (بهار و تابستان): 8-33.##- علمی، محمود؛ تقی‌لو، فرامرز؛ موسی‌زاده، رحیم (1392). "بررسی رابطه بیگانگی اجتماعی و میزان مشارکت سیاسی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد نقده". مطالعات جامعه‌شناسی، دوره 2، ش6 (بهار): 131-154.##- علیزاده، سکینه (1377). "درآمدى بر مطالعات مردم­شناسى دین". نمایه پژوهش، ش 5 و 6 (بهار و تابستان): 43-56.##- عمید، حسن. فرهنگ عمید، ج 2. ذیل "دین".##- فولادیان، احمد (1394). "بررسی رابطه بین میزان بیگانگی اجتماعی و میزان بی‌تفاوتی اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد". مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، دوره 5، ش 17 (بهار): 125-144.##- فیروز‌آبادی، سیداحمد؛ حسینی، سیدرسول؛ قاسمی، روح‌الله (1389). "مطالعه شاخص‌ها و رتبه توسعه اجتماعی در استان‌های کشور و رابطه آن با سرمایه اجتماعی". رفاه اجتماعی، دوره10، ش 37 (تابستان): 57-93.##- کلانتری، عبدالحسین؛ بشیری گیوی، حسین؛ غلامی شاهسواری، سهیلا (1391). "بررسی جامعه‌شناسی عوامل فرهنگی و اجتماعی مؤثر بر ازخودبیگانگی شهرنشینان شهر گیوی". مطالعات توسعه اجتماعی ایران، دوره 4، ش 3 (تابستان): 53-63.##- کلینکه، کریس ال. (1384). مهارت‌های زندگی، ج 1. ترجمه شهرام محمد‌خانی. تهران:‌ اسپند هنر.##- کوزر، لوییس (1372). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: علمی.##- محسنی، منوچهر؛ دوران، بهزاد؛ سهرابی، محمدهادی (1385) "بررسی اثرات استفاده از اینترنت بر انزوای اجتماعی کاربران اینترنت (در میان کاربران کافی­نت‌های تهران)". جامعه‌شناسی ایران، دوره 7، ش 4 (زمستان): 72-95.##- محمدی، حمید؛ قهرمان، علی؛ فتاحی، هوشنگ (1394). "بررسی جامعه‌شناختی عوامل مرتبط با بیگانگی اجتماعی جوانان با تأکید بر میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی (مطالعه موردی: شهر خوی)". مطالعات امنیت اجتماعی، دوره 2، ش 44 (زمستان): 109-137.##- مصطفوی کهنگی، فرحناز (1393). "آسیب‌شناسی تأثیر استفاده از اینترنت بر انزوای اجتماعی دانشجویان". مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، دوره 5، ش 15 (پاییز): 143-156.##- یعقوبی­دوست، محمود (1392). "بررسی رابطه بین انزوای اجتماعی با میزان خشونت والدین نسبت به فرزندان نوجوان". فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، دوره 7، ش 3 (پاییز): 58-72.##
- Beckford, J. A. (1992). Religion and advanced industrial societies. New york: routledge.##- Bruce H. R.; Quane, J. M. (2000). “Neighborhood poverty and the social isolation of inner-city african american families”. Social forces, Vol. 79, No. 1: 139-164.##- Burholt, V.; Wenger, G. (2004). “Changes in levels of social isolation and loneliness among older people in a rural area: a twenty-year longitudinal study”. Canadian journal of aging, Vol. 23, No. 2: 115-127.##- Christina, V.; Scambler, S.; Bond, J. (2009). “The social world of older people understanding loneliness and social isolation in later life”. The britsh journal of social work, Vol. 39, No. 6: 1175-1176.##- De Jong Gierveld, J.; Kamphuis F. (1985). “The development of a rasch-type loneliness scale”. Applied psychological measurement, Vol. 9, No. 3: 289–299.##- De Jong Gierveld, J.; Tilburg, T.G. (1999). Manual of the loneliness scale. Amsterdam: vrije university, Amstedam.##- Friedenberg, E. (2008). Coming of age in america. Net york: Pantheon books.##- Hampton, K, et al. (2009). Social isolation and new technology. New york: Princeton survey research associates international.##- Heriss, A. P. (2006). “Alienation Internet and higher education”. Vol. 8, No. 2: 97-110.##- Hughes, T.; Andrews, B.; Boonc, C. (2004). “Old drugs, new tricks: using genetically sensitized yeast to reveal drug targets”. Cell, Vol. 116, No. 1: 5-7.##- Locher, J. L., et al. (2005). “Social isolation, support and capital and nutritional risk in an older sample: Ethnic and gender differences”. Social science and medicine, Vol. 60, No. 4: 747 - 761.##- Mannarini, T.; Fedi, A.; Trippetti, S. (2010). “Public involvement: How to encourage citizen participation”. Journal of community and applied social psychology, Vol. 20, No. 4: 262-274.##- Pinquart, M.; Sorensen, S. (2001). “Influences of socioeconomic status, social network and competence on subjective well-being in later life”. A meta analysis psychology and aging, Vol. 15, No. 2: 187-224.##- Ritzer, G. (2011). Sociological theories. New york: Mc Graw-Hill.##- Robertson, R. (1978). “The problem of the two kingdom: religion, individual, and society in the work of J. Milton Yinger”. Journal for the scientific study of seligion, Vol. 17, No. 3: 306-313.##- Russell, D.; Peplau, L. A.; Cutrona, C. E. (1980). “The revised UCLA lonelinessScale: concurrent and discriminate validity evidence”. Journal of personality and social psychology, Vol. 39, No. 3: 472-480.##- Seeman, M. (1983). “Alienation motifs in contemporary theorizing: The hidden continuity of classic themes”. Social psychology quarterly, Vol. 46, No. 1: 171-184.##- Vandervoort, D. (2000). “Social isolation and gender”. Current psychology, Vol. 19, No. 3: 229-236.##- Weiss, R. S. (1973). Loneliness: The experience of emotional and social isolation. Cambridge: MIT Press.##- Woolcock, M. (1998). “Social capital and economic development: Toward a theoretical synthesis and policy framework”. Theory and society, Vol. 27, No. 2: 151-208##
- Yinger, J. M. (1977). “A comparative study of the substructures of religion”. Journal for the scientific study of religion, Vol. 16, No. 1: 67-86.##- York, E.; Waite, L. (2009). “Measuring social isolation among older adults using multiple indicators from the NSHAP study”. Oxford university press on behalf of The gerontological society of america, Vol. 27, No. 1: 115-123.##