نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی

2 پژوهشگر جهاد دانشگاهی خراسان رضوی

چکیده

این روزها اسکان غیررسمی به نمادی از فقر و آسیب­های اجتماعی بدل شده است. مقاله­ی حاضر با اتکا به رویکرد کیفی و با تحلیل مصاحبه­هایی با 25 شهروند مشهدی - که به روش نمونه‏گیری نظری برگزیده شده بودند-، انجام شده، در صدد واکاوی ادراک و تفسیر شهروندان مشهدی نسبت به سکونتگاه‏های غیررسمی و ساکنان این اجتماعات است. این تحلیل نشان داد مشارکت‏کنندگان ذهنیت و تلقی اجتماعی متنوعی از ساکنانِ ‏های غیررسمی دارند. گروهی آنها را به­عنوان افرادی مهربان و دلسوز، ساده زیست، کم توقع، سخت کوش و مورد اعتماد می­شناسند و گروهی دیگر آنها را دروغگو، تنبل، خلافکار، خشن، بی هدف و غیرقابل اعتماد می­پندارند. مشارکت‏کنندگان از وجود مشکلات مختلف خانوادگی، کالبدی و مسکن، اعتیاد به مواد مخدر، جمعیتی، اجتماعی و فرهنگی، آموزشی، اخلاقی، امنیتی، بهداشتی، اقتصادی، فرهنگی و تفریحی، سیستم دولتی و زیرساختی و مسائل کودکان اطلاع داشته، برای این مشکلات تبیین­های درونی یا بیرونی نیز دارند. برآیند پیشنهادهای مشارکت‏کنندگان برای رفع یا تقلیل مشکلات، آن است که اتکای صِرف بر ظرفیت و حمایت سازمان­های دولتی کافی نیست و رفع این مشکلات نیازمند مشارکت و ارتباط میان سه سطح میانه (تشکل‌های مردم نهاد)، خرد (ساکنان منطقه) و کلان (حاکمیت و سیاستگذاری دولتی) است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Citizens' perception analysis of the phenomenon of informal settlements and their inhabitants: A Case study of Mashhad city

چکیده [English]

These days, informal housing has become a symbol of poverty and social harm. Relying on a qualitative approach, the present article analyzes 25 interviews with Mashhad citizens who were selected by theoretical sampling method. This research seeks to explore the perception and interpretation of Mashhad citizens regarding informal settlements and their residents of these communities. Our analysis showed that the participants had a variety of perception of informal residents. Some consider them as kind and compassionate, having simple lifestyle with low expectations, hardworking and trustworthy, while from other interviewees’ point of view the informal residents are liar, lazy, delinquent, violent, aimless, and unreliable people.
Participants were aware with internal or external explanations relying on various difficulties in family, housing and infrastructure, Drug abuse, education and cultural, Livelihood and security, health and recreation, children's issues , and those related to state systems, for this purpose. They also have problems with internal or external explanations. Participants suggest that  for solving or reducing the problems is not enough to rely simply on the capacity and support of state agencies, and that, addressing these problems requires participation and communication between the factors at three levels, including micro (residents of the region) middle (NGOs), and macro (government and government policy making) levels

کلیدواژه‌ها [English]

  • Informal Residence
  • Citizens of Mashhad
  • Perception
آذربایجانی، مسعود، و دیگران (1393). روانشناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلام. تهران: سازمان‌ مطالعه ‌و تدوین‌ کتب‌ علوم ‌انسانی ‌دانشگاه­ها (سمت).##
اخوان عبداللهیان، محمدرضا (1396). «مدیرکل راه و شهرسازی خراسان رضوی در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری». [پیوسته] قابل دسترس در: [1397/6/3] https://b2n.ir/965500 ##
اسماعیلی، رضا؛ امیدی، مهدی (1391). "بررسی تجربه حاشیه­ نشینی از دیدگاه حاشیه‌نشینان: یک مطالعه پدیدارشناسانه". مطالعات شهری، سال دوم، ش 3 (تابستان): 179-208.##
بوهنر، جرد؛ وانک، میکائیل (1382). نگرش وتغییرآن. ترجمه منیژه صادقی. تهران: ساوالان.##
بیوکی، جلال؛ پورغلام، هادی (1393). "رویکرد راهبردی به ساماندهی سکونتگاه‏های غیررسمی در کلان­شهرهای کشور (مطالعه موردی: شهرک نوده مشهد)". در: مجموعه مقالات برگزیده ششمین کنفرانس ملی برنامه ­ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه­ های شهر اسلامی. برگزار کننده: شورای اسلامی شهر مشهد و ... . مشهد: دانشکده علوم پایه دانشگاه فردوسی مشهد: 45-66.##
پارساپژوه، سپیده (1381). "نگرشی از درون به پدیده حاشیه­نشینی (مطالعه موردی: اسلام­آباد کرج)". رفاه اجتماعی، دوره دوم، ش 6 (زمستان): 161-197.##
پوراحمد، احمد، و دیگران (1396). "سنجش کیفیت زندگی در سکونتگاه‏های غیررسمی (مطالعه موردی: محله اسلام­آباد تهران)". جغرافیای اجتماعی شهری، سال چهارم، ش 2، پیایی 11 (پاییز و زمستان): 1-22.##
ترکمن‌نیا، نعیمه؛ قربانی، رسول؛ خوارزمی، امیدعلی (1397). "ارزیابی سیستمی عوامل شکل‌گیری و گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی کلان‌شهر مشهد". مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، سال پنجم، ش2 (پاییز و زمستان): 23-42.##
ترنر، جاناتان اچ. (1382). ساخت نظریه­های جامعه­شناختی. ترجمه عبدالعلی لهسائی­زاده. شیراز: نوید.##
رحمانی فضلی، عبدالرضا (1398). "نشست وزیر کشور با استاندار خراسان رضوی پیرامون مسائل حاشیه شهر مشهد". [پیوسته] قابل دسترس در: [1398/6/23] https://b2n.ir/068734 ##
رشیدی آل ­هاشم، رکن­الدین؛ سلیمانی، مجید (1391). "بررسی رفتارهای حاشیه ­نشین­ها". مطالعات علوم اجتماعی ایران، سال نهم، ش 35 (زمستان): 1-18.##
ریتزر، جورج (1374). نظریه­های جامعه­شناسی در دوران معاصر. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: علمی.##
ساروخانی، باقر (1370). دایره­المعارف علوم اجتماعی. تهران: کیهان.##
شاوردی، تهمینه (1372). "نقش آموزش و پرورش در توسعه". رشد معلم، سال دوازدهم، ش 2، پیاپی 95 (آبان): 9-11.##
عظیمی هاشمی، مژگان، و دیگران (1394). "ارزش­ها، نگرش­ها و الگوهای کنش جوانان در خصوص همسرگزینی و روابط پیش از ازدواج". راهبرد فرهنگ، سال هشتم، ش 29 (بهار): 179-212.##
فرانزوی، استیون (1393). روان­شناسی اجتماعی. ترجمه مهرداد فیروزبخت و منصور قنادان. تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.##
فلیک، اوه (1388). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمه هادی جلیلی. تهران: نشر نی.##
قجاوند، کاظم؛ نوابخش، مهرداد (1386). "نگرشی بر مشکلات حاشیه­نشینی در اصفهان (منطقه ارزنان)". فصلنامه دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، سال دوم، ش 3 (بهار): 127-150.##
کریمی، یوسف (1395). روانشناسی اجتماعی (نظریه­ها، مفاهیم، کاربردها). تهران: ارسباران.##
لطفی، حیدر، و دیگران (1389). "بحران حاشیه­نشینی و سکونتگاه‏های غیررسمی در مدیریت کلان­شهرها و رهیافت­های جهانی". جغرافیای انسانی، سال دوم، ش 6 (بهار): 135-145.##
لوزیک، دانیل (1383).  نگرشی نو در تحلیل مسائل اجتماعی. ترجمه سعید معیدفر. تهران: امیرکبیر.##
محسنی، منوچهر (1379). بررسی آگاهی­ها، نگرش­ها و رفتارهای اجتماعی- فرهنگی در ایران. تهران: دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی کشور.##
محمدپور، احمد (1389). ضد روش: منطق و طرح در روش‌شناسی کیفی، ج 1. تهران: جامعه‌شناسان.##
مرکز آمار ایران (1395). «نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن». [پیوسته] قابل دسترس در:[1397/5/23]  https://b2n.ir/729801 ##
شهرداری مشهد. معاونت برنامه ­ریزی و توسعه سرمایه انسانی (1395). «سکونتگاه‏های غیررسمی شهر مشهد». [پیوسته] قابل دسترس در:  https://b2n.ir/198702 [1397/5/24]##
مفاخری، عبدالله (1391). "مطالعه‌ی مقایسه‌ای عوامل اجتماعی تأثیرگذار بر نگرش ساکنان متن شهر و حاشیه‌ نسبت به همدیگر (مورد مطالعه: شهر سنندج)". پایان­نامه کارشناسی ارشد جامعه­شناسی، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا همدان.##
نقدی، اسدالله؛ زارع، صادق (1392). "مطالعه نگرش­ها و رفتارهای اجتماعی فرهنگی زنان حاشیه­نشین (مورد مطالعه: شهرک سعدی شیراز)". مطالعات جامعه­شناختی شهری، دوره سوم، ش 9 (زمستان): 67-96.##
Fazio, R. H. (2000). “Accessible attitudes as tools for object appraisal: The costs and benefits”. In Why We Evaluate: Functions of Attitudes. Editors G. R. Maio & J. M. Olson. New Jersey: Mahwah, 1-36.##
Neuman, W. L. (2006). Scial Research Methods: Quantitative and Qualitative Approaches. Boston: Allyn and Bacon.##
Schiffman, L. G.; Kanuk, L. L. (1997). Consumer Behavior. London: PracticeHall College Div.##
Taylor, S. E.; Peplau, L. A.; Sears, D. O. (2003). Social Psychology. New Jersey: Pearson Education International.##
Urry, J. (2000). Sociology Beyond  Societies, Mobilization for Twenty first Century. London; New York: Routledge.##