نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور، ایران

2 مربی، گروه مدیریت جهانگردی، دانشگاه پیام نور، ایران

3 مدیر ارتباطات و روابط بین الملل شهرداری بیرجند

چکیده

 آثار فرهنگـی و اجتمـاعی گردشـگری بخشی از مهم‌ترین ملاحظات توسعه گردشگری در هر منطقه بویژه در مناطق روستایی به شمار می‌رود. اثرگذاری و اثرپذیری فرهنگی در هر دو جامعه میزبان و میهمان گردشگری روستایی دارای اهمیت است که بسته به شـرایط اجتماعی، پذیرش یا رد آن متفاوت است. در پژوهش حاضر میزان تغییرات فرهنگی که تحت تأثیر حضور گردشگران یا مهاجرت جامعه میزبان از روستا به شهر بوده، در روستای گردشگری چنشت واقع در شهرستان سربیشه استان خراسان جنوبی بررسی‌ شده است. نمونه آماری از بین 170 نفر از افراد سرپرست خانوار ساکن در روستا که قادر به پرکردن پرسشنامه بودند، به روش نمونه­گیری در دسترس، در تیرماه 1395 انتخاب گردید و ضمن بررسی اسنادی، با روش پیمایش میدانی داده‌های پژوهش با روش تحلیل مسیر ارزیابی گردید. تجزیه ‌و تحلیل آماری نشان داد مؤلفه‌های تأثیرگذار در مراودات جامعه میزبان و گردشگران به ترتیب اولویت در زمینه‌هایی مانند: تغییر الگوی مصرف، نوسازی و بازسازی مساکن، آداب‌ورسوم، قوانین و ضوابط، پوشش، زبان و لهجه، قوانین، شغل و شیوه تغذیه بوده است. چهار عامل آداب‌ورسوم، قوانین و ضوابط، زبان و لهجه و شغل به ترتیب بیشترین تأثیر را در مراجعه به شهرها برای ساکنان داشته است و از طرفی عواملی مانند الگوی مصرف، پوشش، تغذیه و نوسازی و بازسازی مساکن نقش بازدارنده در این میان داشته است. به‌عبارت‌ دیگر در تعامل بین گردشگران و ساکنان روستا، عوامل اخیر نه‌تنها در مراجعه به شهر روستاییان تأثیر نداشته بلکه به‌عنوان نقاط قوت فرهنگ جامعه میزبان اثرگذاری سایر عوامل را به حداقل رسانده است.

کلیدواژه‌ها

- آذر، عادل (1381). "تحلیل مسیر (path analysis) و علت­یابی در علم مدیریت". مجله مجتمع آموزش عالی قم، سال چهارم،ش 15 (زمستان): 59-96.##- ادبی ممقانی، محمد، و دیگران (1393). "ارزیابی اثرات توسعه گردشگری فرهنگ­محور در تغییرات اجتماعی- فرهنگی مقاصد روستایی (مطالعه موردی: بخش کن دهستان سولقان)". برنامه­ریزی فضایی، سال چهارم، ش 2 (تابستان): 55-78.##- ایزدی، حسن (1394). "گردشگری غذا، فرصتی برای توسعه پایدار روستایی". پژوهش‌های روستایی، دوره  ششم، ش 1 (بهار): 65-96.##- بابایی فینی، ام­السلمه (1394). "مقایسه قوانین و مقررات گردشگری جمهوری اسلامی ایران با کشورهای توسعه‌یافته". برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال چهارم، ش 14 (پاییز): 26-44.##- بونی­فیس، پریسیلا (1387). مدیریت گردشگری فرهنگی. ترجمه محمود عبدالله‏زاده. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.##- پاپلی یزدی، محمدحسین؛ سقایی، مهدی (1389) .گردشگری ماهیت و مفاهیم. تهران: سمت.##- تافلر، آلوین (1376). موج سوم. ترجمه شهیندخت خوارزمی. تهران: نشر نی.##- تولایی، سیمین (1385). مروری بر صنعت گردشگری. تهران: دانشگاه تربیت‌معلم.##- جهانیان، منوچهر؛ نادعلی­پور، زهرا (1388). مدیریت گردشگری (تعاریف ماهیت و اجزاء). تهران: جهاد دانشگاهی.##- حیدری­چیانه، رحیم؛ قاسمی، وحید (1395). "بررسی تطبیقی خط­مشی­های توسعه گردشگری با تأکید بر روابط اجتماعی بین میزبان و مهمان (مطالعه موردی: ایران و ترکیه)". برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، دوره پنجم، ش 16 (بهار): 31-46.##- خادم، امین (1394). "واکاوی قابلیت‌ها و فرصت‌های اقتصاد گردشگری، روستاهای هدف گردشگری استان خراسان جنوبی (مطالعه موردی: روستاهای خرو و چنشت)".  اقتصاد خاوران، سال دوم، ش 19 و 20 (زمستان و بهار): 9-16.##- رضوانی، علی‌اصغر (1385). جغرافیا و صنعت توریسم. تهران: دانشگاه پیام­نور.##- سلیمانی، کرم؛ شهسواری، حامد (1398). "چرا ایرانی‌ها همه‌چیز را زیاد مصرف می‌کنند؟". [پیوسته] قابل دسترس در: [10/12/1398]  https://www.borhan.ir/6202##- شاطری، مفید؛ حجی­پور، محمد؛ آقاجان­پور، پریسا (1394). "تحلیل راهبرد فضا در راستای گسترش و کارآمدسازی گردشگری روستایی در روستای چنشت شهرستان سربیشه". [پیوسته] قابل دسترس در: [06/10/1398]https://isn.ac/?action=ShowPaper&id=2274##- شالچیان، طاهره (1382). "آثار میان­فرهنگی و نقش گردشگری در ایجاد وفاق بین ادیان اسلام و مسیحیت". مطالعات جهانگردی، دوره یکم، ش 3 (زمستان): 17-37.##- فرهادی محلی، علی (1390). "بررسی تحلیلی پدیده جهانی شدن با تمرکز بر حوزه فرهنگ". مطالعات راهبردی سیاست­گذاری عمومی، دوره دوم، ش 5 (زمستان): 63-96.##- کردوانی، پرویز؛ موردغفاری، ونوس (1390). "توریسم و رویکرد نوسازی در طراحی بافت­های تاریخی شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان). جغرافیای سرزمین، سال هشتم، ش 2 (تابستان): 19-32.##- کروبی، مهدی (1388). "بررسی نقش ارتباطات انسانی در توسعه جهانگردی". علوم مدیریت ایران، سال چهارم، ش 13 (بهار): 101-130.##- کلانتری، خلیل (1387). پردازش و تحلیل داده‌ها در تحقیقات اجتماعی- اقتصادی با استفاده از نرم‌افزار SPSS. تهران: فرهنگ صبا.##- گل‏محمدی، فرهود؛ رمضانی، فریدون (1395). "گردشگری مذهبی راهکاری مناسب در تربیت سبک زندگی اسلامی- ایرانی و دستیابی به توسعه پایدار روستایی: وضعیت‌ها، مشکلات و الزامات (مطالعه موردی: خراسان جنوبی)". [پیوسته] قابل دسترس در:
[06/10/1398]https://www.civilica.com/Paper-JR_JOIH-JR_JOIH-1-10_057.html##-گی، چاک وای. (1382). جهانگردی در چشم اندازی جامع. ترجمه علی پارسائیان و محمد اعرابی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.##- لبافی، زهرا (1393). "بررسی تأثیر آداب‌ورسوم در جذب گردشگر در منطقه لواسان کوچک طی بررسی تحلیلی- توصیفی (مطالعه موردی: روستای افجه و سینک)". پایان­نامه کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران.##- محلاتی، صلاح‌الدین (1381). درآمدی بر گردشگری کشورهای جهان سوم. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.##- نجفیان، آرزو؛ روشن، بلقیس؛ قیراطی، زهرا (1394). "صرف کاربردشناختی پسوندهای نسبت در زبان فارسی". مجله زبانشناسی و گویش‌های خراسان، دوره هفتم، ش 13 (پاییز و زمستان): 21-38.##- وثوقی، لیلا؛ خوش­نمک، صادق (1394). "تبیین تفاوت­های میان­فرهنگی در گردشگری مبتنی بر درک جامعه محلی (مورد مطالعه: ناحیه قره­داغ ارسباران)". تحقیقات فرهنگی ایران، دوره هشتم، ش 2 (تابستان): 95-129.##- ویلیامز، استفان (1388). جغرافیای گردشگری. ترجمه محمود ضیایی. تهران: دانشگاه پیام‏نور.##- یوسفی، جواد (1397). "تحلیل اهمیت - عملکرد خدمات گردشگری مذهبی (مورد مطالعه: شهرستان بیرجند)". برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، سال هفتم، ش 24 (بهار): 38-58.##- یوسفی، جواد؛ شریفی تهرانی، محمد (1395). "تحلیلی بر اثرات اجتماعی و فرهنگی توسعه گردشگری (مورد مطالعه: شهرستان بیرجند)". راهبرد توسعه، سال دوازدهم، پیاپی 48 (زمستان): 137-155.##
- Anantamongkolkul, Chidchanok; Butcher, Ken; Wang, Ying (2019).Long-stay tourists: Developing a theory of intercultural integration into the destination neighbourhood. Tourism Management, Vol. 74: 144-154.##- Johnston, R. J. (1985). Future of geography. London: Methuen Press.##- WTTC (World Travel and Tourism Council) (2019). “Iran 2019 annual research: Key highlights”. [Online] Available: https://www.wttc.org/ economic-impact/country-analysis/country-data/ [2020/18/03].##