نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری تاریخ ایران اسلامی از دانشگاه خوارزمی

چکیده

وقف به­عنوان یکی از راه­های حفظ اصل املاک شخصی و تخصیص عواید آن به مصارف مورد علاقه واقف در تاریخ ایران اهمیت زیادی داشته و در دوره­های مختلف مورد توجه بوده است. وقف دارالایتام و تعیین شرایطی برای تحصیل در علوم جدید برای افراد تحت سرپرستی آن، پدیده­ای مدرن به شمار می­آید. دارالایتام قهرمان شادمهر به­عنوان تنها نمونه از نوع خود در خراسان آن روزگار و تأکید واقف آن بر کسب مهارت­های تحصیلی و شغلی توسط کودکان تحت پوشش، موردی خاص جهت مطالعه است و واقف با رویکردی علمی، شرایط استفاده از وقف را مشخص کرده است. این پژوهش بر آن است تا به این سؤال پاسخ دهد که چگونه دارالایتام شادمهر شکل گرفت و چه اقداماتی برای تعالی و کسب رفاه اجتماعی ایتام انجام داد؟ و قصد دارد با تکیه بر اسناد خانوادگی و آرشیو شخصی رضاقلی میرزا قهرمان و مصاحبه با افرادی که به نوعی با مؤسسه ذی­ربط ارتباط داشته­اند به شیوه توصیفی-تحلیلی به این پرسش پاسخ گوید و برای این مقصود از مقایسه دارالایتام با برخی موارد مشابه بهره جسته است و به این نتیجه ­رسیده است که اغلب افرادی که دوره کامل اقامت در مؤسسه مزبور را طی کرده­اند و عملاً حدود هفت سال را در آنجا آموزش­های علمی، عملی و تربیتی دیده­اند، هر کدام در جامعه کنونی در حرفه انتخابی خودشان به­عنوان افراد مورد وثوق و موفق مطرح هستند.

کلیدواژه‌ها

- اخبار دارالایتام خوی (1386). سایت انجمن خوییهای مقیم تهران، [پیوسته] قابل دسترسی در:
##[20/6/1398]http://khoysociety.com/fa.
- ازغندی، علیرضا  (1382). تاریختحولات سیاسیو اجتماعی ایران از1320-1357ش. تهران: سمت.##- باستانی پاریزی، محمدابراهیم ( 1388). "تا جایی که بیل‌خور دارد پابیل کن". بخارا، سال یازدهم، ش 72-73 (مهر و دی): 475-502.##- بسطامی، نوروزعلی (1315ق.). فردوس­التواریخ. تهران: چاپ سنگی.##- جهانپور، فاطمه (1383). "مکتب­خانه اطفال ایتام".  مشکوه، سال بیست و سوم، ش 84-85 (پاییز و زمستان): 143-170.##- حائری یزدی، محمدحسن (1389). وقف در فقه اسلامی و نقش آن در شکوفایی اقتصاد اسلامی. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش­های اسلامی.##- خمینی، روح‌الله (بی تا). تحریرالوسیله، ج 2. ترجمه علی اسلامی. قم: حوزه مدرسین حوزه علمیه.##- رضایی مکی، فاطمه (1392). "گونه­شناسی و کارکردشناسی مؤسسات آموزشی دختران مشهد در عصر رضاشاه". تاریخ­نامه ایران بعد از اسلام، سال چهارم، ش 7 (پاییز و زمستان): 101-124.##- زندی شیرازی، غلامحسین بن مهدی­خان (بی تا). ظفرنامه عضدی. نسخه خطی شماره 622 (موجود در مخزن کتب خطی سازمان کتابخانه­ها، موزه­ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی).##- شهابی، علی­اکبر (1343). تاریخچه وقف در اسلام. تهران: دانشگاه تهران.##- کاتوزیان، ناصر (1377). حقوق مدنی (عقود معین)، ج3. تهران: کتابخانه گنج دانش.##- کریمیان، علی (1378). اسناد موقوفات آستان قدس رضوی درهرات. تهران: سازمان اسناد ملی ایران.##- مشاهدات یک زن آلمانی در ایران (1392). روزنامه دنیای اقتصاد (11 اردیبهشت): 8.##- ملک­زاده، الهام (1385). "وضعیت امور خیریه تهران در دوره مشروطیت". گنجینه اسناد  (ویژه­نامه مشروطیت)، سال شانزدهم، ش 62 (تابستان): 230-245.##
اسناد
- آستان قدس رضوی. سازمان کتابخانه­ها، موزه­ها و مرکز اسناد، سند شماره 766/45287، 76/45287، 70/73360.##- آستان قدس رضوی. سازمان کتابخانه­ها، موزه­ها و مرکز اسناد. آرشیو تاریخ شفاهی، مصاحبه رضاقلی میرزا قهرمان مورخ 23/6/1398.##- آستان قدس رضوی. سازمان کتابخانه­ها، موزه­ها و مرکز اسناد. آرشیو تاریخ شفاهی، مصاحبه سیدمحمود بدیعی مورخ 28/6/ 1398.##- آستان قدس رضوی. سازمان کتابخانه­ها، موزه­ها و مرکز اسناد. آرشیو تاریخ شفاهی، مصاحبه محمود الهی، مورخ 19/6/1393، ش. بایگانی 11749.##- آستان قدس رضوی. سازمان کتابخانه­ها، موزه­ها و مرکز اسناد. آرشیو تاریخ شفاهی، مصاحبه علی سیدی، مورخ 2/12/1396، ش. بایگانی 22640.##- آستان قدس رضوی. سازمان کتابخانه­ها، موزه­ها و مرکز اسناد. آرشیو تاریخ شفاهی، مصاحبه علی­اکبر ترکمن­زاده، مورخ 3/12/1396، ش. بایگانی 22643.##- آستان قدس رضوی. سازمان کتابخانه­ها، موزه­ها و مرکز اسناد. آرشیو تاریخ شفاهی، مصاحبه ابراهیم بخشی، مورخ 1/11/1398.##- آستان قدس رضوی. سازمان کتابخانه­ها، موزه­ها و مرکز اسناد. آرشیو تاریخ شفاهی، مصاحبه فاطمه­زهرا توسلی، مورخ 8/1/1397، ش. بایگانی 22750.##- آستان قدس رضوی. سازمان کتابخانه­ها، موزه­ها و مرکز اسناد. آرشیو تاریخ شفاهی، مصاحبه غلامحسین عارفان، مورخ 13/6/1392، ش. بایگانی 10437.##- آستان قدس رضوی. سازمان کتابخانه­ها، موزه­ها و مرکز اسناد. آرشیو تاریخ شفاهی، هدایت­الله جلالی بارزاری، مورخ 10/11/1396، ش. بایگانی 22573.##- دارالایتام شادمهر. اسناد حسابداری و نامه­های اداری. مجموعه شخصی رضاقلی میرزا قهرمان.##- دارالایتام شادمهر. صورت اجناس متفرقه. مجموعه شخصی رضاقلی میرزا قهرمان: 1-20.##- دارالایتام شادمهر. صورت اسامی. مجموعه شخصی رضاقلی میرزا قهرمان.##- دفتر اسناد رسمی مشهد، شماره 45. مجموعه شخصی رضاقلی میرزا قهرمان، وقف­نامه خانم احترام­السلطنه قهرمان مربوط به سرغایه، شماره ثبت 26660.##- دفتر اسناد رسمی مشهد، شماره 66. مجموعه شخصی رضاقلی میرزا قهرمان، وقف­نامه شماره ثبت 42701.##- دفتر اسناد رسمی مشهد، شماره 116. مجموعه شخصی رضاقلی میرزا قهرمان، وقف­نامه شماره ثبت 23373.##