ادبیات و علوم انسانی
کبری نیکوروش؛ سیدمحمدحسین قریشی؛ حسن امامی
چکیده
این مقاله جهت بررسی گرایش نام‌گذاری از مذهبی (عربی) به ملی (ایرانی) در سه دهه اخیر در شهر بیرجند تهیه شده است. عوامل متفاوتی همچون اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، سیاسی، آگاهی افراد از کارکرد اجتماعی- فرهنگی نام، ... میتواند نقش بسزایی در این گرایش داشته باشد و باعث تغییر نگرش والدین و خانواده‌ها شود؛ بهگونه‌ایکه انتخاب نام که ...
بیشتر
این مقاله جهت بررسی گرایش نام‌گذاری از مذهبی (عربی) به ملی (ایرانی) در سه دهه اخیر در شهر بیرجند تهیه شده است. عوامل متفاوتی همچون اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، سیاسی، آگاهی افراد از کارکرد اجتماعی- فرهنگی نام، ... میتواند نقش بسزایی در این گرایش داشته باشد و باعث تغییر نگرش والدین و خانواده‌ها شود؛ بهگونه‌ایکه انتخاب نام که عملکرد فرهنگی- اجتماعی دارد، از این عوامل تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای می‌پذیرد. هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل مؤثر گرایش به گزینش نام‌های ایرانی در دو دهه اخیر از دیدگاه زبان‌شناسی اجتماعی در شهر بیرجند است. پژوهش حاضر یک پژوهش نظری- اسنادی است. روش گردآوری داده‌ها اسنادی بوده است. جامعه آماری پژوهش تمامی نام‌های گزینششده از ابتدای سال 1370 تا پایان سال 1399، که در سازمان ثبت احوال شهر بیرجند ثبت شده، است. حجم نمونه شامل 171855 (با احتساب تکرار نام) نام دختر و پسر است. داده‌ها با استفاده از آمارهای توصیفی (فراونی و درصد) و به کمک نرم‌افزار SPSS، بر مبنای دهه‌ها (دهۀ 70، 80 و 90) تجزیهوتحلیل شد و عوامل مؤثر در دگرگونی و تغییر نگرش والدین در مورد گزینش نام در جامعه مورد مطالعه، توصیف شد. یافته‌های پژوهش نشان داد در سه دهه اخیر در شهر بیرجند، نام‌های گزینششده که شامل سه گروه نام‌های مذهبی، ملی (ایرانی) و ترکیبی (ملی- مذهبی) است، گرایش قابل ملاحظه‌ای از مذهبی به ملی داشته‌اند و گزینش نام مذهبی روند رو بهکاهشی را در مورد هر دو جنسیت دختر و پسر نشان میدهد؛ بهگونه‌ایکه نام‌های گزینششده برای دختران بهنسبت پسران گرایش بیشتری به ملی دارند.
ادبیات و علوم انسانی
کلثوم قربانی جویباری؛ راضیه هنرمند
چکیده
ادبیات عامیانه، جلوههای گوناگون از فرهنگ و تمدن هر قومی است که به شکل افسانه، قصه، ترانه و ... تجلی مییابد. افسانههای بیرجند نیز نمونه گویا و مهمی از نمایش بیرونی فرهنگ مناطق کویری ایران است. این مقاله بر آن است تا با بررسی مؤلفههای فانتزی در افسانههای بیرجند با شیوه تحلیلیـ توصیفی به این پرسشها پاسخ دهد که ...
بیشتر
ادبیات عامیانه، جلوههای گوناگون از فرهنگ و تمدن هر قومی است که به شکل افسانه، قصه، ترانه و ... تجلی مییابد. افسانههای بیرجند نیز نمونه گویا و مهمی از نمایش بیرونی فرهنگ مناطق کویری ایران است. این مقاله بر آن است تا با بررسی مؤلفههای فانتزی در افسانههای بیرجند با شیوه تحلیلیـ توصیفی به این پرسشها پاسخ دهد که 1. بسامد چه نوع فانتزی و چه شخصیت و قهرمانی در افسانههای بیرجند بیشتر است؟ 2. شگردهای موجود در افسانههای بیرجند برای پیوند دنیای واقعی و شگفتانه کدام است؟ با بازنمایی ویژگیهای فانتزی در بیست و سه افسانه بیرجند این نتایج حاصل شد که پنج افسانه از بیست و سه افسانه، از نوع فانتزی جانوری هستند. شخصیتها ایستا هستند و جز انسان، گاهی دیوها و موجودات فراطبیعی نیز نقش بازی میکنند و حالات انسانی به آنها منسوب میشود. این شخصیتها با کارکردها و شگرد سحر و جادو به هدف میرسند. همواره شخصیتهای اصلی و فرعی همراه یکدیگرند و با شگردهای عجیب و جادویی و انجام امور شگفتانه، قصّه را به پایان میبرند. طرح و ساختار این افسانهها سادهاند و همه این قصّهها دارای پیام مستقیم و غیرمستقیم است و هر خواننده با توجه به شرایط روحی و اجتماعی و فضای افسانه برداشتی آزادانه از آن دارد و غالب افسانهها مفاهیم اجتماعی را به خواننده منتقل میکنند که خود بیانگر ویژگی چندصدایی این افسانههاست و همچنین برخی از آنها با توجه به شرایط اقلیمی و اجتماعی از نوع آگاهیگر هستند.
ادبیات و علوم انسانی
سکینه گریوانی؛ فریده داودی مقدم
چکیده
در طول تاریخ زندگی بشر، ادبیات نقش مؤثری در راه شناخت و ابعاد هنری هستی وی داشته است. از جملۀ این نقشها، نقش و کارکرد زیبایی شناسانۀ ادبیات است. در این پژوهش، به روش توصیفی – تحلیلی، آثاری چون دیوان جعفرقلی زِنگلی؛ دیوان عارف بجنوردی؛ پرنده لای کاغذ و زیتون اثر اباصلت رضوانی، دو اثر منظوم محمودرضا اکرامیفر: دریا تشنه است و اجازه ...
بیشتر
در طول تاریخ زندگی بشر، ادبیات نقش مؤثری در راه شناخت و ابعاد هنری هستی وی داشته است. از جملۀ این نقشها، نقش و کارکرد زیبایی شناسانۀ ادبیات است. در این پژوهش، به روش توصیفی – تحلیلی، آثاری چون دیوان جعفرقلی زِنگلی؛ دیوان عارف بجنوردی؛ پرنده لای کاغذ و زیتون اثر اباصلت رضوانی، دو اثر منظوم محمودرضا اکرامیفر: دریا تشنه است و اجازه هست که بگویم دوستت دارم مورد بررسی قرار میگیرد. هدف نگارندگان تبیین و تحلیل ساختارهای بلاغی و زیباشناسانه در اشعار دارای مضامین پایداری آنهاست. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد عارف بجنوردی، به سبک خراسانی و در قالب زبانی فاخر و سنجیده و مضمونهایی عاشقانه به ماجرای عاشورا، سرشار از صور خیال و آموزههای عرفانی، دَین خود را نسبت به شهیدان کربلا با زیبایی تمام ادا می‌کند. اکرامیفر در زبانی ساده، سلیس و بی‌پیرایه و مردمی، روایت دلدادگیهایش به اهل بیت و انتقادهای ظریف و ملایم اجتماعی خویش را ابراز می‌دارد. اباصلت رضوانی با انتخاب سبک هندی و بهکارگیری در حد اعتدال ظرافت‌ها و باریکاندیشیهای این سبک و جعفرقلی زنگلی در قالب و زبانی کرمانجی به روشنگری همزبانهایش میپردازند. شگردهای برجسته بلاغی او در چهار حوزه قرار دارد؛ نخست قالب شعری، دوم ایجاز و روانی و سادگی زبان، سوم تلفیق عرفان و مضامین عرفانی در شعر که تا پیش از آن در میان اشعار این گویش تنها جنبه زمینی داشت و چهارم آوردن اشعاری در چهار زبان.
ادبیات و علوم انسانی
حامد نوروزی
چکیده
نهضت سربداران خراسان (737هـ. ق.ـ 783هـ. ق.) مهمترین نهضت آزادیبخش ایران در قرن هشتم است. تزلزل و ناپایداری این دولت مستعجل و فراز و فرودهای ایدئولوژیک آن سؤال‌های بزرگی را پیش روی محققان قرار دادهاست. گفتمان این نهضت، مانند همه گفتمانهای سیاسیـ اجتماعی، دارای دو مرحله غیرِمستقر (پیش از استقرار حکومت) و مستقر (پس از استقرار ...
بیشتر
نهضت سربداران خراسان (737هـ. ق.ـ 783هـ. ق.) مهمترین نهضت آزادیبخش ایران در قرن هشتم است. تزلزل و ناپایداری این دولت مستعجل و فراز و فرودهای ایدئولوژیک آن سؤال‌های بزرگی را پیش روی محققان قرار دادهاست. گفتمان این نهضت، مانند همه گفتمانهای سیاسیـ اجتماعی، دارای دو مرحله غیرِمستقر (پیش از استقرار حکومت) و مستقر (پس از استقرار حکومت) است. در این مقاله تلاش شدهاست نامه شیخ حسن جوری به امیر محمّدبیک، برادر ارغونشاه، بهعنوان یکی از مهمترین اسناد گفتمان غیرِمستقر سربهداران، تحلیل و به برخی از پرسشهای بالا از جمله تأثیر شرایط مکانی و زمانی در این جنبش، مفاهیم سیاسی و مذهبی آن و عامل وحدتبخش به نیروهای پراکنده مردمی، ذیل یک گفتمان واحد پاسخ داده شود. برای پاسخ به این پرسشها از شیوه تحلیل گفتمان لاک‌لائو و موفه بهره خواهیم برد که در آن هم، مفاهیم یک گفتمان، مانند جابهجایی دالها، سوژه سیاسی، اسطوره و تصور اجتماعی، قابلیت دسترسی و اعتبار، غیریت و حاشیهرانی، دالهای خالی و هژمونی، حول محور "دال مرکزی" شکل میگیرند. پس از بررسیها روشن میشود که در گفتمان غیرِمستقر سربداران، دالهای مرکزی، ظلمستیزی و برابریجویی هستند. شیخ خلیفه و شیخ حسن جوری، بهعنوان مهمترین شخصیتهای این گفتمان، با تکیه بر گفتمانهای تشیع و تصوف، اسطورهای مبتنی بر ظلمستیزی شیعیانه و برابریجویی عارفانه خلق کردند و آن را به تصور اجتماعی تبدیل نمودند. بقیه مفاهیم این گفتمان نیز، حول همین دالهای مرکزی، متمرکز میشوند. در خلال مقاله علاوه بر این نامه، از منابع و اسناد تاریخی دیگر نیز در جهت تحلیلی شامل، استفاده شدهاست.
ادبیات و علوم انسانی
فاطمه مسیح فر؛ جواد هروی
چکیده
خراسان بزرگ از پیشینه تاریخی کهنی در تاریخ ایران برخوردار است و با مطالعه در منابع نوشته شده در خصوص این سرزمین در تاریخ قبل و بعد از اسلام، می توان به جایگاه و اهمیت ویژه این سرزمین در تاریخ ایران و ملل همجوار پی برد. یکی از این منابع، شاهنامه فردوسی است. با بررسی این اثر عظیم، چگونگی اوضاع خراسان در ازمنه قدیم را درخواهیم یافت و قدمت ...
بیشتر
خراسان بزرگ از پیشینه تاریخی کهنی در تاریخ ایران برخوردار است و با مطالعه در منابع نوشته شده در خصوص این سرزمین در تاریخ قبل و بعد از اسلام، می توان به جایگاه و اهمیت ویژه این سرزمین در تاریخ ایران و ملل همجوار پی برد. یکی از این منابع، شاهنامه فردوسی است. با بررسی این اثر عظیم، چگونگی اوضاع خراسان در ازمنه قدیم را درخواهیم یافت و قدمت این سرزمین هر چه بیشتر بر ما آشکار خواهد شد. در شاهنامه خراسان در دوره های تاریخی و اساطیری وجود دارد، خراسانِ شاهنامه، خراسانِ باستانی و داستان های گذشته است. خراسانِ شاهنامه، خراسانِ حماسه ها و اسطوره هاست که در برابر توران مقاوم و استوار بوده است. تاریخ این سرزمین، همواره صحنه کشمکش‌ها و درگیری‌ها با اقوام مهاجم بوده و در شاهنامه از آنها با نام تورانیان یاد شده و بارها نبرد ایرانیان با این دشمنان دیرپای به تصویر درآمده است. طبیعی است که در نتیجه این درگیری‌ها گاه جابهجایی و تغییراتی در خطوط و قلمرو مرزی رخداده باشد. در این مقاله سعی بر آن است که چگونگی یادکرد فردوسی از خراسان و شهرهای درج شده در شاهنامه مورد کنکاش قرار گیرد و با بررسی این شهرها، می توان اوضاع خراسان را در دوره های گوناگون از دوران اساطیری و باستان گرفته تا دوره اسلامی مورد بررسی قرار داد.
ادبیات و علوم انسانی
مرادعلی واعظی؛ سیده طیبه مدنی ایوری
چکیده
در این مقاله لحن حماسی ابن حسام شاعر معتقد قرن نهم هجری و معاصر عهد تیموریان بررسی می شود. در این راستا و با توجه به پیشینه ی هنری ابن حسام در سرودن نخستین حماسه ی دینی ایران زمین؛ ابتدا تعاریفی از لحن در دو حوزه موسیقی و ادبیات به دست داده شد. سپس تعاریفی کلی از آیین و شعر آیینی آورده شد. سرانجام با آوردن شواهدی از شعر این شاعر دلداده ...
بیشتر
در این مقاله لحن حماسی ابن حسام شاعر معتقد قرن نهم هجری و معاصر عهد تیموریان بررسی می شود. در این راستا و با توجه به پیشینه ی هنری ابن حسام در سرودن نخستین حماسه ی دینی ایران زمین؛ ابتدا تعاریفی از لحن در دو حوزه موسیقی و ادبیات به دست داده شد. سپس تعاریفی کلی از آیین و شعر آیینی آورده شد. سرانجام با آوردن شواهدی از شعر این شاعر دلداده به مکتب اهل بیت (علیهم آلاءتحیة و الثناء) لحن حماسی در هماهنگی معنا و موسیقی نشان داده شد. این اشعار در پنج عنوان مشخص دسته بندی شده است تا زیبایی گزینش وزن و واژه توسط ابن حسام بهتر نشان داده شود چراکه در نعت، وصف، مرثیت و منقبت هر یک از ائمه، ویژگی هایی بارز از لحن حماسی اش را آشکار کرده است. امید است با مطالعه ی دقیق تر آثار این شاعر اهل دل و صاحب معرفت، شعر آیینی را بهتر شناخته تا با آسیب هایی که همواره شعر و بویژه شعر آیینی را تهدید می کند بیشتر آشنا شویم.
ادبیات و علوم انسانی
سیدمحمدحسین قریشی؛ نرجس حاجی آبادی؛ محسن مبارکی
چکیده
تحولات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در سال های اخیر به همراه توسعهی صنعت، فناوری و ارتباطات، موجب گرایش گویشوران زبانها و گویشهای بومی و اقلیت به زبان ملی کشورمان یعنی فارسی معیار شده است و این روند، عاملی برای تضعیف جایگاه و تهدیدی برای حفظ زبانها و گویشهای محلی به حساب میآید. بیرجندی یکی از گویشهای محلی ...
بیشتر
تحولات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در سال های اخیر به همراه توسعهی صنعت، فناوری و ارتباطات، موجب گرایش گویشوران زبانها و گویشهای بومی و اقلیت به زبان ملی کشورمان یعنی فارسی معیار شده است و این روند، عاملی برای تضعیف جایگاه و تهدیدی برای حفظ زبانها و گویشهای محلی به حساب میآید. بیرجندی یکی از گویشهای محلی کشورمان است که در سالهای اخیر کاربرد آن در حوزه های مختلف کاهش یافته و فراگیران این گویش در نسل جوان هر روزه کمتر میشوند. هدف این پژوهش، به دست دادن شواهدی در مورد جایگاه اجتماعی این گویش و میزان کاربرد آن در حوزههای مختلف با استفاده از پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده در چهار گروه تحصیلی، پنج گروه سنی و دو گروه جنسیتی در شهر بیرجند است. بررسی دادههای این پژوهش نشان می دهند که به طور نسبی بیشترین میزان کاربرد گویش بیرجندی مربوط به حوزه خانواده است و هر چه حوزه رسمیتر میشود، میزان کاربرد گویش بیرجندی کاهش می یابد. سن در کاربرد گویش در حوزه ها و موقعیتهای مختلف مؤثر است. در مجموع یافته های این پژوهش از زوال تدریجی گویش بیرجندی در منطقه حکایت دارد.
ادبیات و علوم انسانی
اصغر عسکری خانقاه؛ آتوسا افسر
چکیده
کودکان سرمایه های ارزشمند یک جامعه به حساب می آیند. مادران اولین باغبان این گلها می باشند. مادرانی که در دل سینه خود رازها و نگفته هایی دارند. لالایی ها نغمه هایی هستند که مادران گاهی برای سبک کردن روح خود، گاهی برای آرام نمودن فرزند خویش و بعضی مواقع رساندن پیام و خواسته ی خود به طور غیرمستقیم به همسرشان به صورت ابیاتی کوتاه و صوتی زیبا ...
بیشتر
کودکان سرمایه های ارزشمند یک جامعه به حساب می آیند. مادران اولین باغبان این گلها می باشند. مادرانی که در دل سینه خود رازها و نگفته هایی دارند. لالایی ها نغمه هایی هستند که مادران گاهی برای سبک کردن روح خود، گاهی برای آرام نمودن فرزند خویش و بعضی مواقع رساندن پیام و خواسته ی خود به طور غیرمستقیم به همسرشان به صورت ابیاتی کوتاه و صوتی زیبا و دلنشین می خوانند. این سخنان شنیدنی هر چند که ساده بیان شده اند اما در خود ساختاری دارند که در این پژوهش درون مایه ی آنها بررسی می شود. لالایی ها دارای مضامین و درون مایه های متفاوتی می باشند که با بررسی هر کدام از آنها می توان به نمونه های فرهنگی خاصی پی برد. موضوع این پژوهش، لالایی ها در فرهنگ مردم خراسان جنوبی در حوزه مطالعاتی بافت قدیم شهر بیرجند می باشد. بافت قدیم این شهر، شامل خیابان های مطهری و منتظری است که از لحاظ مساحت 62/907234 متر از سطح شهر را در برگرفته و بالغ بر 2694 نفر جمعیت دارد. از این تعداد جمعیت، حدود 4561 نفر را زنان و دختران تشکیل می دهد. دلیل انتخاب بافت قدیم این است که لالایی بخشی از ترانه های پارسی میانه و ماندگار و کهن ایرانی می باشد که ریشه در گذشته های دور دارد. مادران امروزه کمتر از این آواز جهت خوابانیدن کودکان خویش استفاده می کنند، در نتیجه برای جمع آوری، ثبت و ضبط این لالایی ها، باید به سراغ مادران و مادر بزرگانی می رفتیم که نسبت به ترانه های فرهنگ عامه قدیم این شهر آشنایی بیشتری داشتند. جهت ارائه چارچوب نظری مناسب برای این پژوهش، از دو مکتب ساختارگرایی با نظریه پردازی به نام ولادیمیر پراپ و فرهنگ و شخصیت با نظریه پرداز معروف آن روت بندکیت استفاده شده است. روشی که بر مبنای آن پژوهش پیش رفته است، مردم شناسی ژرفانگر همراه با مشاهده مستقیم و با حضور پژوهشگر در میدان تحقیق می باشد. در پایان تحلیل لالایی ها به این نتیجه می رسیم که لالایی ها مانند سایر ترانه ها و قصه های کودکان با برخورداری از ظرفیت های فرهنگی ویژه نهفته و تعبیه شده در آنها، نقش بسزایی در اجتماعی کردن افراد جامعه بر عهده دارند. در لالایی ها الگوها و ارزش های مادران ساکن در بیرجند، مادری که بزرگ شده کویر است به وضوح دیده می شود. در واقع، می توان گفت که این مادران روایت کننده تمامی سنت ها، آیین ها و هویت فرهنگی و قومی خویش هستند و با خواندن لالایی ها و انتقال آن به نسل های بعدی حافظ این فرهنگ بومی خواهند بود.
ادبیات و علوم انسانی
محسن پرویش؛ عبدالرفیع رحیمی
چکیده
دوران زمامداری جانشینان تیمور (807-911 ق.) را باید دوران اوج و شکوه کتابخانه ها دانست. یکی از مراکز آموزشی دوره تیموریان، کتابخانه ها بودند که در این دوره از رونق فراوانی برخوردار بودند. از آن جا که کتاب و ایجاد کتابخانه قبل از اختراع چاپ به رواج خط و هنر خوشنویسی بستگی تام داشت، بنابراین هر وقت که از طرف سران و زعمای حکومت و مردم اقبال و ...
بیشتر
دوران زمامداری جانشینان تیمور (807-911 ق.) را باید دوران اوج و شکوه کتابخانه ها دانست. یکی از مراکز آموزشی دوره تیموریان، کتابخانه ها بودند که در این دوره از رونق فراوانی برخوردار بودند. از آن جا که کتاب و ایجاد کتابخانه قبل از اختراع چاپ به رواج خط و هنر خوشنویسی بستگی تام داشت، بنابراین هر وقت که از طرف سران و زعمای حکومت و مردم اقبال و توجهی به خط و خوشنویسی مبذول می شد کتاب و کتابخانه رونق می گرفت. ویژگی منحصر به فردی که این مسأله را قوت می بخشید تداوم این شکوه و جلال در تمام دوره تیموریان در سراسر ایران و به ویژه خراسان است. از جمله دلایل رشد و رونق کتابخانهها، استفادهای است که محققان و مؤلفان از کتابخانه و منابع آن برای تألیف و تدوین آثار خود میکردند. غالب این آثار به سفارش امرا و یا دستاندرکاران کتابخانهها صورت میپذیرفته است. از جمله مشهورترین نویسندگان و دانشمندانی که در کتابخانههای سلاطین تیموری به خلق آثار خود پرداختهاند، میتوان به خواندمیر، شرف الدین علی یزدی و غیاث الدین جمشید کاشانی اشاره کرد.
ادبیات و علوم انسانی
هادی خسروی؛ محمدرضا راشد محصل؛ محمد اسماعیل حنفی؛ سیدمرتضی حسینی
چکیده
این کار پژوهشی تلاشی است در راستای معرفی آیت الله محمد حسین آیتی بیرجندی به عنوان یک عالم مذهبی و شاعری شیعی مذهب که تحت تأثیر آیات نورانی قرآن کریم و احادیث گهربار پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار- علیهم السلام - بوده است در مقاله ی حاضر ابتدا به معرفی احوال و آثار محمد حسین آیتی بیرجندی، ویژگی های سبکی و کاربرد صنایع ادبی در شعر وی پرداخته ...
بیشتر
این کار پژوهشی تلاشی است در راستای معرفی آیت الله محمد حسین آیتی بیرجندی به عنوان یک عالم مذهبی و شاعری شیعی مذهب که تحت تأثیر آیات نورانی قرآن کریم و احادیث گهربار پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار- علیهم السلام - بوده است در مقاله ی حاضر ابتدا به معرفی احوال و آثار محمد حسین آیتی بیرجندی، ویژگی های سبکی و کاربرد صنایع ادبی در شعر وی پرداخته شده است. در ادامه شیوه ها و گونه های تأثیرپذیری از قرآن و حدیث و اهداف کاربرد آیات و احادیث، قالب های کاربردی قرآن و حدیث، کاربرد آیه و حدیث از جهت نوع قرینه، هدف های معنایی و انگیزشی از کاربرد قرآن و حدیث در دیوان دُرّ غلطان مورد بررسی قرار گرفته شده است. در قسمت پایانی این مقاله، اشعار و ابیاتی که به هر نحوی شاعر در سرودن آنها متأثّر از آیات نورانی قرآن و احادیث پیامبر (ص) و ائمه (ع) بوده است استخراج شده، به دلیل کثرت اشعار مورد نظر، نمونه هایی از این اشعار به همراه آیات و احادیث مورد نظر آمده است.
ادبیات و علوم انسانی
علی اکبر عباسی
چکیده
کتاب بهارستان اثر حاج شیخ محمدحسین آیتی تألیفی در زمینه شناخت شخصیت های مهم دینی، علمی، فرهنگی و سیاسی منطقه قهستان از قدیمی ترین دوران تا زمان مؤلف می باشد. در این مقاله بهارستان با روش توصیفی - تحلیلی بر اساس محورهای نقد و بررسی کتب (نقد بیرونی و نقد درونی) مورد ارزیابی قرار گرفته است. با وجود تلاش مؤلف برای نوشتن کتابی مستند درباره ...
بیشتر
کتاب بهارستان اثر حاج شیخ محمدحسین آیتی تألیفی در زمینه شناخت شخصیت های مهم دینی، علمی، فرهنگی و سیاسی منطقه قهستان از قدیمی ترین دوران تا زمان مؤلف می باشد. در این مقاله بهارستان با روش توصیفی - تحلیلی بر اساس محورهای نقد و بررسی کتب (نقد بیرونی و نقد درونی) مورد ارزیابی قرار گرفته است. با وجود تلاش مؤلف برای نوشتن کتابی مستند درباره شخصیت ها و حوادث قهستان و صرف وقت فراوان و با وجود استفاده از منابع متعدد، این کتاب ایرادهایی نیز دارد و با دید انتقادی بهتر می توان از آن بهره مند شد. مؤلف از تمام منابع جغرافیایی مهم استفاده بهینه ننموده و برخی شخصیت ها را به اشتباه به قهستان نسبت داده و در مواردی بدون دلیل از منابع متأخر، نقل قول های طولانی دارد. درباره فتح قهستان هم از برخی از اصیل ترین منابع بهره ای نبرده و در شرح حال برخی از بزرگان قهستانی مبالغه کرده است. مزارات ذکر شده در کتاب بیشتر بر مبنای کرامات دیده شده از آنها و نه به واسطه استناد به منابع متقدم مهم ارزیابی و مورد توجه مؤلف بوده است. مطالب بخش چهارم کتاب، مفصل و در عین حال دقیق و بسیار ارزنده می باشد که انصافاً ارزش زیادی داشته و مؤلف با نگارش این کتاب بخشی از مفاخر و چهره های ماندگار خراسان جنوبی را حفظ کرده است.
ادبیات و علوم انسانی
جلیل الله فاروقی هندوالان؛ سیده ناهید حسینی؛ محمدحسین قرشی
چکیده
پژوهش حاضر قصد دارد از طریق بررسی گفتمان «فراقی» در استان خراسان جنوبی برخی از باورها، نیات و مقاصد افراد در فراقیخوانیها را نشان دهد. فراقی که در غم دوری و فراق از هر آنچه که فرد به آن تعلق ذهنی و قلبی دارد سروده میشوند، طیف گستردهای از مضامین را در بر میگیرند. در این پژوهش که یک بررسی توصیفی است، تنها به ارائه ...
بیشتر
پژوهش حاضر قصد دارد از طریق بررسی گفتمان «فراقی» در استان خراسان جنوبی برخی از باورها، نیات و مقاصد افراد در فراقیخوانیها را نشان دهد. فراقی که در غم دوری و فراق از هر آنچه که فرد به آن تعلق ذهنی و قلبی دارد سروده میشوند، طیف گستردهای از مضامین را در بر میگیرند. در این پژوهش که یک بررسی توصیفی است، تنها به ارائه فراقیهایی با مضمون «دوری از وطن» و «جدایی» اکتفا شده است. در این فراقیها باورها و اعتقادات مختلفی مانند باورهای مذهبی و دینی افراد در مورد مرگ، نفرین، دعای خیر، باور به اتحاد و پیمان برادری مسلمانان و نیز احترام به بزرگان و پیران، عشق به وطن، عشق مادر و فرزندی، استیصال در غربت، درد فراق یار و ... بازتاب یافته است. با توجه به این که با ورود فناوری، شیوههای زندگی و تفکر افراد تغییر کرده است، این آواها و فراقیها کمتر توسط نسل جوان بکار می‌روند و این فرهنگ شفاهی، رو به فراموشی است. معرفی، ثبت و بررسی و تحلیل آنها برای حفظ این فرهنگ ضروری مینماید.
ادبیات و علوم انسانی
محمد بهنام فر؛ مجید خسروی
چکیده
شاهنامه ی فردوسی پرمایه ترین دفتر شعر فارسی و مهم ترین سند عظمت و فصاحت فرهنگ و زبان پارسی است که داستان های ملی و مآثر تاریخی قوم ایرانی در آن به بهترین وجه نموده شده است. خاوران نامه ی ابن حسام نیز از بهترین نمونه های حماسه ی دینی و نشانگر تثبیت مذهب شیعه در بین ایرانیان است. ابن حسام در سرودن خاوران‌نامه از جنبه های مختلف به شدت تحت ...
بیشتر
شاهنامه ی فردوسی پرمایه ترین دفتر شعر فارسی و مهم ترین سند عظمت و فصاحت فرهنگ و زبان پارسی است که داستان های ملی و مآثر تاریخی قوم ایرانی در آن به بهترین وجه نموده شده است. خاوران نامه ی ابن حسام نیز از بهترین نمونه های حماسه ی دینی و نشانگر تثبیت مذهب شیعه در بین ایرانیان است. ابن حسام در سرودن خاوران‌نامه از جنبه های مختلف به شدت تحت تأثیر فردوسی بوده و شاهکار استاد توس را به عنوان الگو، مد نظر داشته است. لذا نگارندگان کوشیده اند در این مقاله به شیوه ی توصیفی و تطبیقی و به روش تحلیل متن، تأثیر شاهنامه بر خاوران‌نامه را در زمینه های مختلف نشان دهند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که این تأثیرپذیری ها به صورت آشکار و نهان در جای جای خاوران نامه به چشم می خورد؛ از انتخاب وزن و بحر گرفته تا تأثیرپذیری واژگانی، تضمین برخی از مصاریع و ابیات شاهنامه، شباهت در شخصیت های داستان، شباهت در توصیف میدان های جنگ و نبردهای تن به تن، خوارق عادات، جدال حق و باطل، متأثر بودن از آثار باستانی پیشین، جنگ با دیوان و اژدها و ساحران و ...
ادبیات و علوم انسانی
فاطمه بیدختی؛ مرادعلی واعظی
چکیده
حماسه یکی از انواع ادبی است؛ تعریف و ویژگیهای خاص دارد و از دیدگاه‌های مختلف به انواعی چند تقسیم شده است. بر طبق یکی از تقسیم بندی‌ها، حماسههای تاریخی و دینی از انواع حماسه اند. این حماسه‌ها مولود طبیعی شرایط اجتماعی و فکری حاکم بر دوره‌های خاص تاریخی هستند. در این مقاله ضمن معرفی اجمالی حماسههای تاریخی و دینی، با محوریت خاوران ...
بیشتر
حماسه یکی از انواع ادبی است؛ تعریف و ویژگیهای خاص دارد و از دیدگاه‌های مختلف به انواعی چند تقسیم شده است. بر طبق یکی از تقسیم بندی‌ها، حماسههای تاریخی و دینی از انواع حماسه اند. این حماسه‌ها مولود طبیعی شرایط اجتماعی و فکری حاکم بر دوره‌های خاص تاریخی هستند. در این مقاله ضمن معرفی اجمالی حماسههای تاریخی و دینی، با محوریت خاوران نامه ی ابن حسام خوسفی که از موفق ترین حماسههای دینی است، به تبیین ویژگیهای حماسههای دینی پرداخته شده است و با تطبیق ویژگیهای ساختاری خاوران نامه با ویژگیهایی که برای حماسه برشمردهاند، بر اهمیت جایگاه ادبی این حماسه ی بزرگ دینی، در گستره ی حماسههای دینی و تاریخی تأکید شده است.
ادبیات و علوم انسانی
علی علیزاده؛ محمد تقوی گلیان
چکیده
گویش کرمانجی خراسان گونه ای از شاخه شمالی زبان کردی محسوب می شود که بر طبق آمار غیر رسمی حدود 7/1 تا 2 میلیون نفر گویشور در نقاط مختلف خراسان از جمله، قوچان، شیروان، بجنورد، اسفراین، چناران، فاروج، باجگیران، درگز، کلات، لوجی، رائین، جوین، مانه و سملقان، راز و جرگلان، گرمه جاجرم و رادکان و به صورت محدود حتی در مشهد بدان تکلم میکنند. ...
بیشتر
گویش کرمانجی خراسان گونه ای از شاخه شمالی زبان کردی محسوب می شود که بر طبق آمار غیر رسمی حدود 7/1 تا 2 میلیون نفر گویشور در نقاط مختلف خراسان از جمله، قوچان، شیروان، بجنورد، اسفراین، چناران، فاروج، باجگیران، درگز، کلات، لوجی، رائین، جوین، مانه و سملقان، راز و جرگلان، گرمه جاجرم و رادکان و به صورت محدود حتی در مشهد بدان تکلم میکنند. ویژگی ممتاز این گویش نسبت به دیگر شاخه های زبان کردی این است که خیلی از مشخصههای صرفی- نحوی زبان های ایرانی باستان را هنوز در خود حفظ نموده است. بررسی صرفی- نحوی این گویش کمک می‌کند تا از فروپاشی آن جلوگیری و دامنه تغییرات آن را کاهش دهیم تغییراتی که در نتیجه همجواری با زبان های غیر ایرانی از جمله ترکی و عربی بوجود آمده است. در بررسی صرفی- نحوی زیر ابتدا انواع حالتهای صرفی- نحوی از دیدگاه کیبورت توضیح و سپس برای هر یک، نمونه هایی از گویش کرمانجی خراسان ارائه و نشان خواهیم داد که علیرغم برخورداری از نظام های حالت متنوع و پراکنده این گویش، از تلفیقی از نظام های فاعلی- مفعولی و ارگتیو بطور غالب و بصورت همزمان بهره می برد.
ادبیات و علوم انسانی
کلثوم قربانی جویباری
چکیده
ترانه های روستایی یا دوبیتیهای محلی در زمره‌ی ادبیات عامیانه یا فرهنگ توده به شمار می‌روند که به شکل شفاهی در مناطق مختلف هر کشوری، از نسلی به نسل دیگر منتقل میشوند. یکی از این مناطق دوبیتی خیز در ایران، خطه‌ی خراسان است که سرشار از ترانه‌های روستایی با هویت اصیل و فرهنگی است. این ترانهها دارای ویژگیهای مختلف سبک شناسی هستند. ...
بیشتر
ترانه های روستایی یا دوبیتیهای محلی در زمره‌ی ادبیات عامیانه یا فرهنگ توده به شمار می‌روند که به شکل شفاهی در مناطق مختلف هر کشوری، از نسلی به نسل دیگر منتقل میشوند. یکی از این مناطق دوبیتی خیز در ایران، خطه‌ی خراسان است که سرشار از ترانه‌های روستایی با هویت اصیل و فرهنگی است. این ترانهها دارای ویژگیهای مختلف سبک شناسی هستند. یکی از این ویژگیها، حضور طنز ساده و بی پیرایهایی است که خاستگاه آن گفتمان فرهنگی روستا و روستاییان است که همین خصوصیت توانسته هویت فرهنگی و اجتماعی هر روستایی را در کنار دیگر خصوصیات بسازد. براین اساس، نگارنده سعی کرده تا از طریق بررسی دوبیتیهای محلی خراسان و با توجه به بافت فرهنگی و ادبی دوبیتیها عوامل طنزساز را در آنها بیابد و به تقسیمبندی بپردازد. حاصل این بررسی کشف انواع روشهای طنزسازی است که ناخودآگاه جمعی روستانشینان در طول زمانهای دور و دراز آن را ساخته و پرداخته است که عبارتند از: طنز موقعیت، اغراق، عدم ارتباط منطقی مصراعها، تشبیهات دور از ذهن و... .
ادبیات و علوم انسانی
اکرم ناصری؛ زهرا حامدی
چکیده
رویدادهای تاریخی مجموعه ای سترگ درباره زندگی اقوام و ملتهای گوناگون در گذر زماناست. ملتها می کوشند که با حفظ دانش تاریخی و انتقال آن به نسل های بعد، هویت خود را پاسدارند. اما ماهیت غیر دینی تاریخ و انقطاع زمانی میان گذشته و حال، حوادث تاریخی را برای نسل امروز تجربه ناپذیر میسازد که این حفظ و انتقال وقایع تاریخی را نیز دشوار می کند. ...
بیشتر
رویدادهای تاریخی مجموعه ای سترگ درباره زندگی اقوام و ملتهای گوناگون در گذر زماناست. ملتها می کوشند که با حفظ دانش تاریخی و انتقال آن به نسل های بعد، هویت خود را پاسدارند. اما ماهیت غیر دینی تاریخ و انقطاع زمانی میان گذشته و حال، حوادث تاریخی را برای نسل امروز تجربه ناپذیر میسازد که این حفظ و انتقال وقایع تاریخی را نیز دشوار می کند. فیلم یکی از ابزارهایی است که میتواند به انتقال اطلاعات به مخاطبان و بازسازی گذشته در ذهن آنان کمک کند. در میان انواع فیلم ها، گونه های مختلف فیلم مستند به لحاظ اتکا بر واقعیات و منابع متقن، یکی از بهترین ابزارهای بازنمایی و درک رویدادهای گذشته برای مخاطبان است. در بررسی نسبت هنر هفتم و فرهنگ رضوی یکی از زمینه های مطالعاتی در این خصوص، تولید فیلمهای مستند داستانی و تاریخی است. یکی از مراحل مقدماتی در کار ساخت این گونه فیلم ها، گزینش ایدهی فیلم میباشد، در این زمینه سرگذشتنامه های متولیان آستان قدس رضوی به دلیل ویژگیها و ظرفیت های خاص آن، ایدهی مناسبی را برای تولید فیلمهای مستند داستانی و تاریخی در اختیار اصحاب رسانه و فیلم سازان قرار می دهد. در پژوهش حاضر تلاش شده با تکیه بر روش تحقیق تاریخی، گزیدهای از زندگینامه های متولیان آستان قدس جهت فیلمنامه نویسی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. فرض اصلی این نوشتار بر قابلیت های سرگذشتنامهی متولیان آستان قدس رضوی در ساخت فیلم های دینی و تاریخی قرار دارد.
ادبیات و علوم انسانی
حامد نوروزی؛ منظر سلطانی
چکیده
مولانا محمد ولی دشت بیاضی از شاعران مشهور قرن دهم و اهل خراسان (جنوبی) است که در تذکره‌ها از او به شیرین‌سخنی و استادی در سرایش شعر یاد شده است. در سال 1389 و 1390 دو چاپ از دیوان شاعر به دست داده شد. چاپ 1389 این کتاب، به تصحیح دکتر مرتضی چرمگی عمرانی، نسبت به چاپ 1390 برتری‌های بسیار دارد که برخی از آنها عبارتاند از: در اختیار داشتن نسخه‌های ...
بیشتر
مولانا محمد ولی دشت بیاضی از شاعران مشهور قرن دهم و اهل خراسان (جنوبی) است که در تذکره‌ها از او به شیرین‌سخنی و استادی در سرایش شعر یاد شده است. در سال 1389 و 1390 دو چاپ از دیوان شاعر به دست داده شد. چاپ 1389 این کتاب، به تصحیح دکتر مرتضی چرمگی عمرانی، نسبت به چاپ 1390 برتری‌های بسیار دارد که برخی از آنها عبارتاند از: در اختیار داشتن نسخه‌های بسیار بیشتر، نسخة اساس بسیار معتبر و همعصر شاعر، اشتمال بر تعداد بیشتری از اشعار، دقت فراوان در ضبط صورت صحیح لغات و ابیات و خوانشهای صحیح از لغات مبهم. در مقابل، تصحیح محمدی تقریباً از همة این ویژگیها عاریست. در این مقاله برآنیم که با بررسی مقابلهای این دو چاپ و قرائتهای مختلف دو مصحح، نکات قوت چاپ ارجح را روشن کنیم تا پژوهشگران در انتخاب متن پژوهشی منقحتر، آگاهانه عمل کنند. نگارنده در این بررسیِ مقابلهای به شیوة انتقادی عمل کرده و تنها به ضبط موجود در نسخ اکتفا نموده است و در ابتدا با کنار هم قرار دادن دو متن چاپی، تعداد اشعار، تعلیقات و صورت ظاهری آنها را با هم مقایسه نموده و سپس با کنار هم قرار دادن اشعار مشترک در هر دو تصحیح، ایرادات عروضی و ضبطهای نادرست را نشان داده است.
