نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، دانشگاه یزد

2 دانشجوی دکتری جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران، دانشگاه یزد

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشگاه اصفهان

چکیده

لازمه تحقق توسعه همه جانبه و پایدار، توجه و تأکید بر مشارکت اجتماعی به عنوان ابزار و هدف توسعه است. با این دیدگاه، در این مقاله به بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت اجتماعی در شهرستان خواف، با توجه به شرایط خاص آن، پرداخته شده است. این عوامل عبارت اند از: سن، مذهب، تحصیلات، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، عام گرایی، آینده گرایی، سنت گرایی و احساسِ بی قدرتی. در چهارچوب نظری پژوهش از آرای دورکیم، پارسونز، راجرز، اولسن، دال، اینگلهارت، دوز و لیپست استفاده شده است. روش تحقیق این پژوهش از نوع پیمایشی بوده است. داده ها با استفاده از پرسشنامه و به روش نمونه گیری چندمرحله ای به دست آمده اند. جامعه آماری، شامل جمعیت فعال شهرستان خواف، یعنی 55405 نفر است. از این تعداد 380 نفر با استفاده از فرمول کوکران انتخاب شده اند. برای تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها از ضریب همبستگی پیرسون، آزمون تحلیل واریانس، رگرسیون چندمتغیره، مدل تحلیل مسیر و مدل معادلات ساختاری استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهند که میانگین مشارکت اجتماعی پاسخگویان در حد متوسط است و متغیرهای استفاده شده در این تحقیق توانسته اند 31% از واریانس متغیر وابسته را تبیین کنند. از بین عوامل مؤثر بر مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی و تحصیلات بیشترین تأثیر و مذهب و احساسِ بی قدرتی کم ترین تأثیر را داشته اند. در این تحقیق تأثیر اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، عام گرایی، آینده گرایی و سنت گرایی بر مشارکت اجتماعی، معنادار بوده و تأثیر سن، مذهب و احساسِ بی قدرتی بر مشارکت اجتماعی معنادار نبوده است. همچنین، در مدل تحلیل مسیر که با نرم افزار لیزرل رسم شده است، آثار مستقیم و غیرمستقیم اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، عام گرایی، آینده گرایی، سنت گرایی و تحصیلات توانسته اند40% از تغییرات مشارکت اجتماعی را تبیین کنند.

کلیدواژه‌ها

ازکیا، مصطفی؛ غفاری، غلامرضا (1380الف). "بررسی رابطه بین اعتماد و مشارکت اجتماعی در نواحی روستایی شهر کاشان".  نامه علوم اجتماعی، دوره نهم، ش 17 (تابستان): 3-31.##- ------ (1380ب). "بررسی رابطه بین انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی سازمان یافته روستائیان در نواحی روستایی شهرستان کاشان".  اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال نهم، ش 36 (تابستان): 175-205.##- ------ (1384). جامعه شناسی توسعه. تهران: کیهان.##-اوجاقلو، سجاد؛ زاهدی، محمدجواد (1384). "بررسی اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در بین ساکنین شهر زنجان". مجله جامعه شناسی ایران، سال ششم، ش 4 (تابستان): 92 -125.##-اوکلی، پیتر؛ مارسدن، دیوید (1370). رهیافت های مشارکت در توسعه روستایی، ترجمه منصور محمودنژاد. تهران: نشر ارغنون با همکاری مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی وزارت جهاد سازندگی.##-پاتنام، رابرت (1380). دموکراسی و سنت های مدنی، ترجمه محمدتقی دلفروز. تهران: سلام.##-پیران، پرویز (1376). مبانی مفهومی و نظری مشارکت روستایی. تهران: وزارت کشاورزی (مؤسسه برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی).##-تاج بخش، کیان (1384). سرمایه اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه، ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان. تهران: شیرازه.##-تنهایی، ابو الحسن (1374).  درآمدی بر مکاتب و نظریه های جامعه شناسی. تهران: مرندیز.##-توسلی، غلامعباس (1382). مشارکت اجتماعی در شرایط آنومیک. تهران: دانشگاه تهران.##-جمعه پور، محمود (1382). "عوامل اصلی در فرایند توسعه پایدار: مردم، منابع، فضاها و نقش مشارکت مردمی در آن". علوم اجتماعی، سال هفتم، ش 22 (تابستان): 103-130.##-چلبی، مسعود (1384).  جامعه شناسی نظم: تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی. تهران: نی.##-حسین زاده، علی حسین (1385). "بررسی تطابق تأثیر عوامل اجتماعی- سیاسی بر مشارکت مردم در انتخابات مجلس شورای اسلامی (1382-1358)". پایان نامه دکتری جامعه شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.##-دهقان، علیرضا؛ غفاری، غلامرضا (1384). "تبیین مشارکت اجتماعی- فرهنگی دانشجویان دانشگاه های علوم پزشکی شهر تهران". مجله جامعه شناسی ایران، سال ششم، ش 1 (بهار): 67-98.##-رضایی، عبدالعلی (1375). "مشارکت اجتماعی هدف یا ابزار توسعه". اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال سیزدهم، ش 109 و 110 (پاییز): 54- 63.##-رفیع پور، فرامرز (1372). سنجش گرایش روستائیان نسبت به جهاد سازندگی. تهران: نشر ارغنون با همکاری مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی وزارت جهاد سازندگی.##-روشه، گی (1376). جامعه شناسی تالکوت پارسونز، ترجمه عبدالحسین نیک گهر. تهران: تبیان.##-زارع شاه آبادی، اکبر؛ نوریان نجف، محمد (1391). "بررسی رابطه اعتماد اجتماعی با مشارکت اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه یزد". جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، سال اول، ش 1 (بهار): 47-69.##-ساروخانی، باقر؛ امیرپناهی، محمد (1385). "ساخت قدرت در خانواده و مشارکت اجتماعی". پژوهش زنان، سال چهارم، ش 3 (پاییز): 31-60.##-سالاری، تهمتن (1384). "بررسی عوامل فردی مرتبط با مشارکت سیاسی زنان". پژوهشگران فرهنگ، سال سوم، ش 11 (پاییز): 110-132.##-سبزه ای، محمدتقی؛ رحیمی، پرویز (1392). "بررسی رابطه ی اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی در بین شهروندان نورآباد دلفان (استان لرستان)". پژوهش های جامعه شناسی معاصر، دوره دوم، ش 1 (بهار): 71-91.##-سرگزی، حسینعلی (1381). مشارکت و نهادهای مردمی. تهران: آثار.##-سعیدی، محمدرضا (1382). درآمدی بر مشارکت مردمی و سازمان های غیر دولتی. تهران: سمت.##-سیف زاده، حسین (1368). نظریه های مختلف درباره راه های گوناگون نوسازی و دگرگونی سیاسی. تهران: قومس.##-شادی طلب، ژاله؛ کمالی، افسانه (1381). "مشارکت اجتماعی زنان". زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، دوره یکم، ش 4 (زمستان): 26-52.##-صبوری، منوچهر (1381). جامعه شناسی سیاسی. تهران: سخن.##-صمدی راد، انور (1385). "مکانیسم های ارتقای مشارکت زنان در ابعاد سیاسی و اقتصادی". رفاه اجتماعی، سال پنجم، ش 21 (بهار): 99-121.##-عباس زاده، محمد (1387). "بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در امور شهری (مورد مطالعه: شهر اصفهان)". پایان نامه دکترای جامعه شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.##-علوی تبار، علیرضا (1379). بررسی الگوی مشارکت شهروندان در اداره امور شهرها (تجارب جهانی و ایران)، ج اول. تهران: سازمان شهرداری ها.##-علی پور، پروین؛ زاهدی، محمدجواد؛ شیانی، ملیحه (1388). "اعتماد و مشارکت (بررسی رابطه بین اعتماد و مشارکت اجتماعی در شهر تهران)". مجله جامعه شناسی ایران، سال دهم، ش 2 (تابستان): 109-135.##-غفاری، غلامرضا (1380). "دولت و مشارکت اجتماعی روستائیان در کشورهای در حال توسعه؛ با تأکید بر ایران".  اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال نهم، ش 35 (پاییز): 257-284.##-فیلد، جان (1386). سرمایه اجتماعی، ترجمه غلامرضا غفاری و حسین رمضانی. تهران: کویر.##-قاسمی، محمدعلی (1384). "بررسی عوامل اجتماعی- اقتصادی مؤثر بر میزان مشارکت روستاییان در طرح های عمرانی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان کاشان)". فصلنامه روستا و توسعه، سال هشتم، ش 4 (زمستان): 79-112.##-کردی، حسین (1385). "عوامل مؤثر بر نگرش زنان به مشارکت اجتماعی در استان گلستان". پیک نور، سال پنجم، ش 1 (بهار):80-69.##-کوهی، کمال (1382). "سنجش میزان مشارکت اقتصادی و اجتماعی روستائیان در طرح های عمرانی و بررسی برخی از عوامل مؤثر بر آن (مورد مطالعه: روستاهای شهر ورزقان)". پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تبریز.##-موسوی، میرطاهر (1385). "تحلیل مشارکت اجتماعی در تهران (رویکرد خرده فرهنگ دهقانی)". رفاه اجتماعی، سال پنجم، ش 19 (پاییز): 301-327.##-نیازی، محسن (1381). "تبیین موانع مشارکت اجتماعی شهر کاشان سال 1380". رسالۀ دکترای جامعه شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.##-نوروزی، فیض الله؛ بختیاری، مهناز (1388). "مشارکت اجتماعی و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن". راهبرد، سال هجدهم، ش 53 (تابستان): 249-269.##-یزدان پناه، لیلا (1386). "موانع مشارکت اجتماعی شهروندان تهرانی". رفاه اجتماعی، سال هفتم، ش 26 (پاییز): 105-120.##
- Castro, R. d. (2001). “Cities and Social Participation: Social Inequalities from Children,s and Youth,s Point View”. Intternational Journal of Anthropology, Vol. 16, No. 2-3: 77-87.##-Couton, P; Gaudet, S. (2008). “Retinking Social Participation: Case of Immigrants in Canada”. Journal of International Migration and Integration, Vol. 9, No. 1: 21-44.##-Ingen, E. (2008). “Social Participation Revisited” . Acta Sociologica, Vol. 51, No. 2: 103-121.##-Lee, H. Y; et al. (2008). “The relationship between social participation and self-rated  health by sex and age”. International Journal of Nursing Studies, Vol. 45, No. 7: 1042–1054.##-Mcclurg, S. (2003). “Social Networks and Political Participation: the Role of Social Interaction in Explaning Political Participation”. Political Reserch Quarterly, Vol. 56, No. 4: 449-464.##