نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

چکیده

ا
افسانه ها و قصه های عامیانه یکی از منابع مهم انسان شناسی و جامعه شناسی برای همه  اقوام  است و یکی از پشتوانه های فرهنگی هر ملتی به شمار می رود. افسانه های ایرانی نیز حاوی نکته های مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ... است. از این رو، نگارندگان در این پژوهش سعی کرده اند تا با بررسی افسانه های بیرجند به این پرسش ها پاسخ دهند که نقش و جایگاه اجتماعی زنان در این افسانه ها چیست؟ کارکرد و خویشکاری آنها برای ایفای نقش اجتماعی شان چگونه است؟ برای پاسخگویی به این سؤالات، الگوی ولادیمیر پراپ انتخاب شده است. بر اساس این الگو، زنان در این نوع از روایت های عامیانه در نقش های مادر، دختر، نامادری و همسری، خویشکاری ها و کارکردهای چون شریر، یاریگر و قهرمان دروغین را دارند و بیشترین نوع خویشکاری در بخش شریر دیده می شود. به نظر می رسد این نکته از نوع تفکر و نگرش جامعه به زنان نشأت می گیرد که زنان را مکار و حیله گر می پندارد و بر این باور است که  شرارت در وجود این جنس، ذاتی و طبیعی است. روش تحقیق در این مقاله بر اساس تحلیل داده ها و محتوای افسانه هاست.
Myth and folk tales are an important source of anthropology and sociology for all ethnic groups, and one of the cultural backbones of each nation. Iranian myths also contain various social, cultural, political and other points. Therefore, the authors in this research have tried to answer these questions by examining the myths of Birjand that what is the role and status of women in these myths? How do they function and function to play their social role? To answer these questions, Vladimir Prop’s pattern has been selected. Women in this type of folk narrative in the roles of mother, daughter, stepmother, and husbandry functions as vicious, fake heroine, and the most kind of self-employed in the wicked part. It seems that this point comes from the type of society’s thinking and attitudes toward women, which considers women to be wise and cunning, and believes that evil is inherent and natural in this gender. The research method in this paper is based on the analysis of the data and the content of the legends.

کلیدواژه‌ها

اخوت، احمد (1371). دستور زبان داستان. اصفهان: فردا.##باقری، نرگس (1378). زنان در داستان. تهران: مروارید.##برفر، محمد (1388). آینه جادویی خیال (پژوهشی در قصه های پریان). تهران: امیرکبیر.##بیات، حسین (1389). "محوریت قهرمانان زن در قصه های عامیانه". فصلنامه نقد ادبی، سال سوم، ش 11 و 12 (پاییز و زمستان): 87-115.##پراپ، ولادیمیر (1368). ریخت شناسی قصه های پریان. ترجمه فریدون بدره ای. تهران: توس.##حسینی، مریم (1393). ریشه های زن ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی. تهران: چشمه.##خدیش، پگاه (1391). ریخت شناسی افسانه های جادویی. تهران: علمی و فرهنگی.##خزاعی، حمیدرضا (1385). افسانه های خراسان جنوبی (بیرجند)، ج 9. مشهد: ماه جان.##دریابندری، نجف (1380). افسانه ی اسطوره (شرح چند نظریه در افسانه شناسی و نقد یک اصطلاح). تهران: کارنامه.##دوبوار، سیمون (1384). جنس دوم. ترجمه قاسم صنعوی. تهران: توس.##ستاری، جلال (1390). سیمای زن در فرهنگ ایران. تهران: مرکز.##سجادپور، فرزانه (1387). فسون فسانه (تحلیل و بررسی افسانه های عامیانه ایرانی). تهران: سپیده سحر.##شمیسا، سیروس (1389). انواع ادبی. تهران: میترا.##کمپبل، جوزف (1387). قهرمان هزارچهره. ترجمه شادی خسروپناه. مشهد: گل آفتاب.##مازرلف، اولریش (1391). طبقه بندی قصه های ایرانی. ترجمه کیکاووس جهانداری. تهران: سروش.##مشهدی، محمدامیر؛ گلشنی، مقداد (1394). "ریخت شناسی حکایت های عاشقانه: نقش مکر زنان در هزار و یک شب بر پایه ی نظریه ی روایی پراپ". کهن نامه ادب پارسی، سال ششم، ش 3 (پاییز): 1-24.##میرصادقی، جمال (1360). قصه، داستان کوتاه، رمان. تهران: آگه.##هارلند، ریچارد (1382). درآمدی بر نظریه ادبی از افلاطون تا بارت. ترجمه علی معصومی و دیگران. تهران: چشمه.##