TY - JOUR ID - 141711 TI - دال مرکزی در گفتمان سربداران خراسان؛ تحلیل گفتمان نامه شیخ حسن جوری به امیر محمّدبیک (بر پایه نظریه لاک‌لائو و موفه) JO - مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان JA - FAKH LA - fa SN - 2676-6116 AU - نوروزی, حامد AD - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند Y1 - 2021 PY - 2021 VL - 16 IS - 1 SP - 61 EP - 86 KW - سربداران KW - شیخ حسن جوری KW - تحلیل گفتمان KW - لاک‌لائو و موفه KW - دال مرکزی DO - 10.22034/fakh.2021.291191.1474 N2 - نهضت سربداران خراسان (737هـ. ق.­ـ 783هـ. ق.) مهم­ترین نهضت آزادی­بخش ایران در قرن هشتم است. تزلزل و ناپایداری این دولت مستعجل و فراز و فرودهای ایدئولوژیک آن سؤال‌های بزرگی را پیش روی محققان قرار داده­است. گفتمان این نهضت، مانند همه گفتمان­های سیاسی­ـ اجتماعی، دارای دو مرحله غیرِمستقر (پیش از استقرار حکومت) و مستقر (پس از استقرار حکومت) است. در این مقاله تلاش شده­است نامه شیخ حسن جوری به امیر محمّد­بیک، برادر ارغون­شاه، به­عنوان یکی از مهم­ترین اسناد گفتمان غیرِمستقر سربه­داران، تحلیل و به برخی از پرسش­های بالا از جمله تأثیر شرایط مکانی و زمانی در این جنبش، مفاهیم سیاسی و مذهبی آن و عامل وحدت­بخش به نیروهای پراکنده مردمی، ذیل یک گفتمان واحد پاسخ داده شود. برای پاسخ به این پرسش­ها از شیوه تحلیل گفتمان لاک‌لائو و موفه بهره خواهیم برد که در آن هم، مفاهیم یک گفتمان، مانند جابه­جایی دال­ها، سوژه سیاسی، اسطوره و تصور اجتماعی، قابلیت دسترسی و اعتبار، غیریت و حاشیه­رانی، دال­های خالی و هژمونی، حول محور "دال مرکزی" شکل می­گیرند. پس از بررسی­ها روشن می­شود که در گفتمان غیرِمستقر سربداران، دال­های مرکزی، ظلم­ستیزی و برابری­جویی هستند. شیخ خلیفه و شیخ حسن جوری، به­عنوان مهم­ترین شخصیت­های این گفتمان، با تکیه بر گفتمان­های تشیع و تصوف، اسطوره­ای مبتنی بر ظلم­ستیزی شیعیانه و برابری­جویی عارفانه خلق کردند و آن را به تصور اجتماعی تبدیل نمودند. بقیه مفاهیم این گفتمان نیز، حول همین دال­های مرکزی، متمرکز می­شوند. در خلال مقاله علاوه بر این نامه، از منابع و اسناد تاریخی دیگر نیز در جهت تحلیلی شامل، استفاده شده­است. UR - http://www.farhangekhorasan.ir/article_141711.html L1 - http://www.farhangekhorasan.ir/article_141711_81d119f94839c775595968df1f91ea0d.pdf ER -