هنر اسلامی
ملیکا یزدانی؛ فرهاد خسروی بیژائم
چکیده
حرم مطهر رضوی با داشتن کاشینگاریهای بسیار زیبا در ادوار گوناگون، به گنجینهای پربار در دنیای اسلام بدل گردیده است. دیوارها، سردرها، ایوانها و ایوانچههای صحنهای عتیق و نو واقع در مجموعه حرم، با کاشیهای بینظیری از دوره قاجار، آراسته شدهاست. از آنجا که تاکنون به طور اختصاصی به نقوش بهکاررفته در کاشینگاری دوره قاجار ...
بیشتر
حرم مطهر رضوی با داشتن کاشینگاریهای بسیار زیبا در ادوار گوناگون، به گنجینهای پربار در دنیای اسلام بدل گردیده است. دیوارها، سردرها، ایوانها و ایوانچههای صحنهای عتیق و نو واقع در مجموعه حرم، با کاشیهای بینظیری از دوره قاجار، آراسته شدهاست. از آنجا که تاکنون به طور اختصاصی به نقوش بهکاررفته در کاشینگاری دوره قاجار در حرم پرداخته نشده، از اینرو در این پژوهش، منتخبی از کاشیهای قاجاری در حرم امام رضا (ع) با هدف شناخت و دستهبندی مضمون نقوش کاشیکاری به شیوه هفترنگ در صحنهای عتیق و نو مورد مطالعه قرار گرفته است. برای رسیدن به این اهداف، دو پرسش مطرح است. نخست اینکه چه نوع نقوشی در تزیینات کاشیهای هفت رنگ این بنا بهکاررفتهاست؟ دوم این که نقوش از نظر موضوعی چه مفاهیمی را دنبال میکنند؟ این مقاله، دستاورد پژوهشی است که از جنبه ماهیت و روش، توصیفی ـ تحلیلی و شیوه برخورد با موضوع، موردکاوی بوده است. با مطالعه ویژگیهای کاشینگاری دوره قاجار و سپس مطالعه میدانی طرح های کاشیهای حرم، مشخص شد که نقوش تزیینی بهکار رفته در کاشیهای دوره قاجار در حرم شامل نقوش گلدانی و کاسهبشقابی، اسلیمی و ختایی، انسانی، حیوانی، منظرهپردازی و کتیبهنگاری است. همچنین، تنوع بالای نقوش نشان میدهد که کاشینگاران از ویژگیها و قابلیتهای نقوش پیکرهای در جهت کاربرد در مکانی مقدس بهره برده تا هویتی جدید متناسب با تغییرات جهان بیرونی قاجار خلق کنند.
صفورا زارعی شمس آبادی؛ فرهاد خسروی بیژائم؛ حسن یزدان پناه
چکیده
مشبک فلز از شیوههای فلزکاری دوران صفوی است و یکی از آثار شاخص آن، قلمدان فولادی منحصر بهفردی است که تحت عنوان "کلیددان" در موزه آستان قدس رضوی در مشهد نگهداری میشود. با توجه به مطالعات بصری اولیه و شباهت ظاهری این اثر نفیس با سایر قلمدانهای دوره اسلامی، این پژوهش صورت پذیرفتهاست تاویژگیهای بصری و ساختاری این اثر مورد تحلیل ...
بیشتر
مشبک فلز از شیوههای فلزکاری دوران صفوی است و یکی از آثار شاخص آن، قلمدان فولادی منحصر بهفردی است که تحت عنوان "کلیددان" در موزه آستان قدس رضوی در مشهد نگهداری میشود. با توجه به مطالعات بصری اولیه و شباهت ظاهری این اثر نفیس با سایر قلمدانهای دوره اسلامی، این پژوهش صورت پذیرفتهاست تاویژگیهای بصری و ساختاری این اثر مورد تحلیل و تطبیق قرا گیرد. از اینرو، هدف این پژوهش علاوه بر تحلیل بصری، مطالعه تطبیقی طرح و نقش آن با چند نمونه شاخص از قلمدانهای اسلامی ایرانی است. بدین منظور، پژوهش حاضر به این پرسش پاسخ خواهد داد که وجوه اشتراک وافتراق نقوش قلمدان محفوظ در موزه آستان قدس رضوی با سایر قلمدانهای فلزی دوره اسلامی تا دوره صفوی چیست؟ در پژوهش بنیادی پیش رو که با روش تطبیقی انجام شده و جمعآوری اطلاعات به صورت مطالعات کتابخانهای، بررسی منابع اینترنتی و استناد به آرشیو تصاویر موزه آستان قدس رضوی، صورت پذیرفته؛ این اثر با 12 قلمدان فلزی اسلامی ایرانی تا دوره صفوی، از لحاظ فرم و نقش مورد مطالعه و تطبیق قرار گرفتهاست. نتایج بهدستآمده حاکی از آن است که نقوش مورد استفاده در این آثار در 5 گروه قابل دستهبندی هستند: نقوش گیاهی (اسلیمی و ختایی)، نقوش حیوانی، نقوش نوشتاری، نقوش انسانی و نقوش هندسی. همچنین، نتایج بیانگر آن است که در قلمدانهای فلزی ازنقوش نوشتاری و اسلیمی بیشتر از نقوش دیگر استفاده شدهاست. نمونه مورد مطالعه نیز مانند سایر قلمدانها دارای تزیینات اسلیمی و نوشتاری است. وجه تمایز این اثر با سایر قلمدانها استفاده از نقوش ختایی و همچنین استفاده از قلم خوشنویسی نستعلیق در آن است که در دیگر قلمدانها چنین نقوشی به چشم نمیخورد.