نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری- دانشگاه تربیت مدرس- تهران

چکیده

 پیدایش مشکلات شهرنشینی و در نتیجه ی آن کاهش کیفیت زندگی شهروندان در بافت شهری، متخصصان امر را به سوی یافتن راهی مناسب، جهت تعدیل شرایط محیط زندگی انسان و ارتقای سطح کیفیت آن سوق داده است. در این میان، توجه به حضور فعال عابرین پیاده در فضاهای شهری یکی از راهکارهای مؤثر بر بهبود کیفیت فضاهای شهری به شمار می آید، بویژه آن که در محلات شهر اسلامی نیز که بیانگر هویت و فرهنگ غنی اسلامی است. هدف عمده در پژوهش حاضر، دستیابی به معیارهای کیفی و کالبدی مؤثر بر ارتقای سطح حضورپذیری عابرین پیاده در محلات شهر اسلامی و هم چنین تحلیل و بررسی این معیارها و میزان توجه به آنها در بافت محلات شهر مشهد است. پژوهش حاضر از نوع موردی است که یه روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. بدین منظور با استناد به منابع کتابخانه ای و اسنادی به بیان مباحث نظری پیرامون عوامل مؤثر بر حضورپذیری عابرین پیاده در بافت محلات شهری اسلامی پرداخته شده  است و مؤلفه ها و شاخص های تأثیرگذار استخراج گشته اند. مؤلفه های استخراج شده در دو بُعد کالبدی و عملکردی تقسیم گردید و در شش محله از بافت درونی، میانی و معاصر شهر مشهد مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که توجه به معیارهای کالبدی در بافت معاصر شهر مشهد بیشتر است، این در حالی است که معیارهای کیفی در بافت درونی شهر مشهد از اهمیت بالاتری برخوردار هستند. این امر نشان دهنده حفظ هویت مندی و کیفیات محیطی بافت درونی شهر مشهد است در حالی که ساخت وسازهای نوین و گسترش تعداد اتومبیل ها در بافت معاصر وجهه متفاوتی با هویت محدوده بافت درونی (تاریخی) ایجاد نموده است.

کلیدواژه‌ها

احمدی، ملیحه؛ حبیب، فرح (1387). "توسعه پایدار شهری با تأکید بر حرکت پیاده در آسیا". علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره دهم، ش3 (پاییز): 1-13.##-اکبری، پرویز؛ داوودی، البرز (1394). "نقش پیاده مداری بر بهبود هویت رفتاری شهروندان در فضای شهر اسلامی (مطالعه موردی: خیابان فردوسی سنندج)". مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، دوره پنجم، ش 20 (تابستان): 49-59.##-بهزادفر، مصطفی؛ رضوانی، نوشین (1394). "بررسی تطبیقی هنجارهای ریخت شناسی شهرسازی اسلامی در بافت تاریخی (موردکاوی: محله سرچشمه شهر گرگان)". پژوهش های معماری اسلامی، سال سوم، ش6 (بهار): 3-22.##-بهزادفر، مصطفی؛ طهماسبی، ارسلان (1392). "شناسایی و ارزیابی مؤلفه های تأثیرگذار بر تعاملات اجتماعی تحکیم و توسعه روابط شهروندی در خیابان های شهری (نمونه مورد مطالعه: سنندج)".  باغ نظر، سال دهم، ش 25 (تابستان): 17-28.##-پاکزاد، جهانشاه (1369). "واحد همسایگی". صفه، دوره اول، ش 2 (تابستان): 16-20.##-توسلی، محمود (1388). طراحی شهری هنر نو کردن ساختار شهر. تهران: مؤلف.##-ثقه الاسلامی، عبدالاسلام (1391). مفهوم محله در شهرهای معاصر ایران. مشهد: سخن گستر؛ دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، معاونت پژوهشی.##-حبیبی، سیدمحسن (1387). از شار تا شهر. تهران: دانشگاه تهران.##-حسینی، سیدهاشم (1390). "چهارباغ مشهد تیموری در آیینه تاریخ". پژوهش های تاریخی، سال سوم، ش 2 (تابستان): 73-88.##-رضازاده، اسفندیار زبردست؛ لطیفی اسکویی، لاله (1390). "سنجش ذهنی قابلیت پیاده مداری و مؤلّفه های تأثیرگذار بر آن در محلات (مطالعه موردی: محله چیذر)". مدیریت شهری و روستایی، دوره نهم، ش 28 (پاییز و زمستان): 297-312.##-سلطان حسینی، محمد، و دیگران (1390). "امکان سنجی قابلیت پیاده روی در فضای شهری بر پایه الگوهای توسعه پایدار و نو شهرسازی (مطالعه موردی: محله سعادت آباد تهران)". پژوهش و برنامه ریزی شهری، دوره دوم، ش 4 (بهار): 43-56.##-شکوهی دولت آبادی، محمود؛ مسعود، محمد (1389). "پیاده راه عاملی برای افزایش سرمایه اجتماعی". انجمن علمی و شهرسازی ایران، دوره اول، ش 1 (پاییز): 55-66.##-شماعی، علی؛ اقبال، محمدرضا (1395). "عوامل ﻣﺆثر بر ارتقای کیفیت محیط پیاده راه های شهرهای ایرانی- اسلامی (مورد مطالعه: پیاده راه میدان امام حسین (ع) و هفده شهریور)".  الگوی پیشرفت اسلامی- ایرانی، دوره چهارم، ش 7 (بهار و تابستان): 127-151.##-صرافی، مظفر؛ محمدیان مصمم، حسن (1392). "امکان سنجی پیاده راه سازی خیابان های مرکز شهر همدان". آمایش محیط، دوره ششم، ش 21 (تابستان): 111- 138.##-صفاری راد، علی؛ شمس، مجید (1395). "بررسی تطبیقی معیارهای قابلیت پیاده مداری در سطح محلات شهری (مطالعه موردی: محلات جدید و قدیمی شهر رشت)".  آمایش محیط، دوره دهم، ش 39 (زمستان): 183-204.##-علی تاجر، سعید؛ کریمی مشاور، مهرداد؛ حاجیان، مینا (1394). "مقایسه تطبیقی عملکرد خیابان های پیاده محور با هدف تقویت زندگی جمعی در شهر ایرانی- اسلامی". نقش جهان، دوره پنجم، ش 3 (پاییز): 80-88.##-علی زاده مقدم، سمیرا؛ ذاکریان، ملیحه؛ تشکری، بابک (1397). "بازطراحی مسیر عابر پیاده با رویکرد ارتقاء کیفیت حضورپذیری افراد در بافت تاریخی شهر یزد (نمونه موردی: پیاده روی خیابان فرخی شهر یزد)". پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال نهم، ش 34 (پاییز): 133- 148.##-قربانی، رسول؛ جام کسری، محمد (1389). "جنبش پیاده گستری، رویکردی نو در احیاء مراکز شهری (مورد مطالعه: پیاده راه تربیت تبریز)". مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، سال دوم، ش 6 (پاییز): 55-72.##-کاشانی جو، خشایار (1389). "بازشناخت رویکردهای نظری به فضاهای عمومی شهری". هویت شهر، سال چهارم، ش 6 (تابستان) : 95-106.##-مشکینی، ابوالفضل؛ رضایی مقدم، علی (1393). "بررسی مؤلفه ها و شاخص های شهر اسلامی با تأکید بر نقش و اهمیت فرهنگ سازی در تحقق الگوی شهرسازی اسلامی- ایرانی". شهر پایدار، دوره دوم، ش 2 (زمستان): 37-68.##-وحیدا، فریدون؛ نگینی، سمیه (1391). "ساخت و اعتباریابی مقیاس هویت محله ای". مطالعات شهری، سال دوم، ش 2 (بهار): 35-58.##
- Bouchard, Marc (2019). “Walking in the City of Ottawa: Pedestrian Volume and its Relationship with Walkability”. Master thesis in Geography, Department of Geography Environment and Geomatics, Faculty of Arts, university of Ottawa, Canada.##-Gehl, Jan (2010). Cities for people. Washington: Island Press.##